Türkiye’de Görülen İklim Tipleri Nelerdir?

Türkiye, matematik ve özel konumu nedeniyle çeşitli iklim tiplerinin görüldüğü bir ülkedir. Türkiye’de, çevresindeki denizlerin, kara kütlelerinin, basınç merkezlerinin, enlemin ve yeryüzü şekillerinin etkisiyle üç ana iklim tipi belirmiştir. Bunlar; “Karadeniz, Akdeniz ve Karasal” iklim tipleridir. Ana iklim tipleri arasında her iki iklim tipinin de özelliğini taşıyan geçiş iklimleri görülür. Örneğin, “Marmara Geçiş İklimi” gibi.

1- Karadeniz İklimi ve Özellikleri

Karadeniz iklimi sıcaklık ve nem koşulları bakımından okyanusal iklime benzer. Bu iklim tipinde yağış miktarı dağların konumuna ve yükseltilerine bağlı olarak farklılık gösterir. Karadeniz ikliminin doğal bitki örtüsü; sıcaklık ve yağış koşulları gür ormanların ve ormanaltı florasının gelişmesini sağlamıştır. Ancak Orta Karadeniz Bölümü’nde yıllık yağış miktarının azalmasına bağlı olarak orman örtüsü zayıflar. Karadeniz bölgesi bitki katları; geniş ve/ya iğne yapraklı ağaçlardan oluşan orman ile alpin çayırlardır.

• Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde görülür.
• Her mevsim yağışlıdır. En çok yağış sonbahar ile kış aylarında düşer.
• Türkiye’de görülen iklimler içinde yıllık yağış miktarı en fazla olandır.
• Yazlar serin ve yağışlı, kışlar ılık ve yağışlı geçer.
• Yıllık sıcaklık farkı azdır.
• Bulutluluk oranı yüksek, güneşli gün sayısı azdır.
• Karadeniz iklimi yer şekillerinin farklılığı nedeniyle 3 alt tipe ayrılmıştır.

a- Doğu Karadeniz Tipi: Dağların kıyıdan hemen sonra yükselmesi, uzanış yönleri ve bunların yağış getiren rüzgarlara dönük olması gibi etkenlerden dolayı Türkiye’nin ve bölgenin en yağışlı bölümüdür.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 14°C – 15°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: 7°C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 23°C
• Yıllık Yağış Miktarı: 1500-2500 mm

b- Orta Karadeniz Tipi: Bu bölümde dağlar kıyıdan uzaklaştığı ve yükseltileri azaldığı için yıllık yağış miktarı azalmıştır. Yıllık sıcaklık farkları azdır.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 14°C – 15°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: 7°C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 23°C
• Yıllık Yağış Miktarı: 700-900 mm

c- Batı Karadeniz Tipi: Yaz ve kış sıcaklıkları Orta ve Doğu Karadeniz tipine göre biraz daha düşüktür. Yıllık yağış miktarı, Orta Karadeniz’dekinden daha azdır. Kar yağışı ile don olayı Doğu ve Orta Karadeniz’e göre daha sık görülür.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 13°C – 14°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: 5°C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 21°C
• Yıllık Yağış Miktarı: 1000-2500 mm

2- Akdeniz İklimi ve Özellikleri

Akdeniz İkliminin Marmara tipinde sıcaklıkların daha düşük olması, enlem farkı ve kuzeyden gelen rüzgarların etkisiyle açıklanır, Karadeniz ikliminin etkisiyle yaz yağışlarında artış görülür. Akdeniz ikliminin etki alanı Akdeniz Bölgesi’nde Toros Dağları’nın varlığı nedeniyle dar, Ege Bölgesi’nde ise dağların kıyıya dik uzanması nedeniyle geniştir. Akdeniz ikliminin doğal bitki örtüsü; kısa, bodur ağaç ve çalılardan oluşan makilerdir. Maki bütün yıl boyunca yeşil kalır. Makilerin yükselti sınırı enlemin etkisine bağlı olarak değişir. Akdeniz’de 700 – 800 m, Ege’de 400 – 500 m, Güney Marmara’da ise 250 – 300 m’dir.

• Yazları sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer.
• Kar yağışı ve don olayı ender görülür.
• En yağışlı mevsim kış, en kurak mevsim yazdır.
• Yaz kuraklığı belirgindir.
• Akdeniz iklimi sıcaklık ortalamaları farklı olduğu için 2 tipe ayrılır.

a- Asıl Akdeniz Tipi: Akdeniz ve Ege kıyılarında görülür. Dağların kıyıdan hemen sonra yükseldiği yerlerde yağış miktarı artar. Kış sıcaklığının en yüksek olduğu yerler Akdeniz kıyılarıdır.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 18°C – 19°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: 8°C – 9°C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 28°C – 30°C
• Yıllık Yağış Miktarı: 750 – 1000 mm

b- Bozulmuş Akdeniz Tipi (Marmara Tipi): Gelibolu Yarımadası ile Güney Marmara kıyılarında daha yaygın olan bu iklim tipi, Trakya’nın büyük bir bölümünde de görülür. Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında geçiş özelliği gösterir. Enlem farkı nedeniyle sıcaklık ortalamaları Asıl Akdeniz tipine göre düşüktür. Kar yağışı ve don olayı Asıl Akdeniz tipine göre daha sık görülür.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 12°C – 15°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: 5°C – 6°C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 24°C
• Yıllık Yağış Miktarı: 600 – 800 mm

3- Karasal İklim ve Özellikleri

Karasal iklimde yaz kuraklığının görülmesi, Akdeniz yağış rejiminin etkili olduğunu gösterir. Kuzey Anadolu ve Toros Dağları denizel etkilerin iç bölgelere girmesini zorlaştırdığı için iç kesimlerde iklim karasallaşmıştır. Yıllık yağış miktarı az, sıcaklık farkları belirgindir. Karasal iklimin doğal bitki örtüsü; ilkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz kuraklığı ile fazla boy atmadan sararan ve step (bozkır) adı verilen bitki örtüsü geniş yer kaplar. Step alanlarının bir bölümü antropojendir. Yüksek yerlerde yer yer iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar bulunur. Dağ doruklarına yakın yerlerde düşük sıcaklık nedeniyle dağ çayırları yer alır. Antropojen Step (Bozkır); ağaçların tahrip edildiği alanlarda gelişen steplere antropojen step (bozkır) adı verilir. Karasal iklim, enlem ve yükselti farkı nedeniyle 3 tipe ayrılır:

a- İç Anadolu Tipi: İç Anadolu, İç Batı Anadolu, Göller Yöresi ve Ergene Havzası’nda görülür. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer. En yağışlı mevsim ilkbahardır.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 10°C – 12°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: 2°C – 3°C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 25°C
• Yıllık Yağış Miktarı: 250 – 500 mm

b- Güneydoğu Anadolu Tipi: Türkiye’nin en sıcak iklim bölgesidir. Yazlar çok sıcak, kurak ve uzun, kışlar ılık, yer yer soğuk ve kısa geçer. Yaz kuraklığının en belirgin olduğu bölgedir. Bölgenin batısında kış yağışları, doğusunda ilkbahar yağışları belirgindir.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 15°C – 19°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: 1°C – 2°C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 30°C den yüksek
• Yıllık Yağış Miktarı: 400 – 700 mm

c- Doğu Anadolu Tipi (Yazın Yağışlı Tip): Bölgenin yüksek bölümlerinde karasal iklim özellikleri daha belirgindir. Kışlar çok soğuk, karlı ve uzun, yazlar serin, yağışlı ve kısa geçer. En yağışlı mevsimler, yaz ve ilkbahardır. Kar yağışı ve don olayı çok sık görülür. Yükseltinin etkisiyle kar yağışı diğer bölgelere göre erken başlar.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 3°C – 6°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: -12°C’den düşük
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 21°C – 22°C
• Yıllık Yağış Miktarı: 400 – 600 mm

d- Doğu Anadolu Tipi (Yazları Kurak Tip): Bölgenin çukurda kalan alanlarında (Yukarı Fırat, Orta ve Yukarı Murat Bölümleri) kış sıcaklığı biraz daha yüksektir. Ancak İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu tipine göre kışlar sert geçer. İlkbahar yağışları belirgindir. Yazlar daha sıcak ve kurak geçer. Bu iklim tipi yükseltisi düşük çöküntü ovalarında ve akarsularca derin yarılmış vadi tabanlarında görülür.

• Yıllık Sıcaklık Ortalaması: 12°C – 12°C
• Ocak Ayı Sıcaklık Ortalaması: -8°C
• Temmuz Ayı Sıcaklık Ortalaması: 25°C den yüksek
• Yıllık Yağış Miktarı: 300 – 500 mm