Mikroskop Nedir? Ne İşe Yarar? Çeşitleri Nelerdir?

Mikroskop Nedir?

Mikroskop, çıplak gözle izlenemeyen cisimleri tanımak ve değerlendirmek amacıyla ışın ve optik ilkelerine dayanılarak yapılmış bir görme ve büyütme cihazıdır. İlk, ilkel (prototip) mikroskop 1665 yılında Hollandalı gözlükçü Robert Hook tarafından icat edilmiştir. Mikroskobun morfolojik incelemelerde kullanılmaya başlaması ise 1757 yılında olmuştur. Bu cihazın modern tıp alanında kullanılması ise 19. yüzyılın ortalarına rastlar. Bu süre içinde çok büyük gelişmeler gösteren mikroskop, aydınlatma kaynağına göre ışık mikroskobu ve elektron mikroskobu olmak üzere esas itibariyle iki tiptir. Işık mikroskobunda aydınlatma kaynağı güneş ışını veya bir lambadır. Elektron mikroskobunda ise cismi aydınlatmak için hızlandırılmış elektron demetleri kullanılır.

Mikroskop Çeşitleri

1- Işık Mikroskobu

Bu gün en çok kullanılan en basit mikroskop, ışık mikroskobudur. Işık mikroskobunun gözle baktığımız oküleri ve incelediğimiz preparat kısmının üzerinde yer alan objektif kısmı bulunur. Objektif ve okülerin ayrı ayrı kendilerine göre bir büyütme güçleri vardır. Işık mikroskobunun büyütme gücü ise objektif ve okülerin büyütme güçleri çarpımına eşittir. Işık mikroskoplarında üzerinde 100x yazan immersiyon objektifi bulunur. Bu objektif preparat üzerine immersiyon yağı damlatılarak kullanılır. Bakteriyoloji laboratuvarında en sık bu objektiften yararlanılır.

2- Karanlık Alan Mikroskobu

Bazı ince yapılı mikroorganizmaları (spiroketler gibi) ışık mikroskobunda görmek mümkün olmaz ve bu amaçla karanlık alan mikroskobundan yararlanılır. Bu mikroskopta mikroorganizmalar, karanlık zemin üzerinde parlak görüntü verirler. Özel kondansatörler yardımıyla sağlanan karanlık sahada alttan gelen ışık, kondansatörün ortasındaki siyah ışık geçirmeyen bir bölge nedeniyle yanlarından girerek preparat üzerine gelir. Bu sistemde ışık tüp içine girmeyerek yanlara dağılım gösterir. Ancak karanlık alanda bulunan mikroorganizmanın yansıttığı ışık, mikroskobik inceleme yapan kişinin gözüne ulaşır.

3- Faz Kontrast Mikroskobu

Faz kontrast mikroskobu ışığın farklı kırılma özelliği ile sıvı bir ortam içerisinde boyasız olarak incelenen mikroorganizmaların hücre iç yapılarının görülmesini sağlar. Bu amaçla kullanılan mikroskopların, ışık mikroskobundan iki önemli farkları vardır. Bunlar, özel kondansatör ve özel faz objektiflerin kullanılmasıdır. Özel kondansatörde halka şeklinde diyafram dizileri içeren dönen metal disk bulunur. Bu diyaframlar, objektiflerin sayısal açıklığına göre birlikte kullanılır. Özel faz objektiflerin arka odak bölgelerinde özel yapıda bir faz camı bulunmaktadır. Bunun görevi üzerindeki belirli halka bölgesinden geçen ışınları, diğer yerlerinden geçen ışınlara göre 1/4 dalga boyu kadar yansıtarak geçirmesidir.

4- Fluoresan Mikroskobu

Işık kaynağı olarak ultraviyole ışınları kullanılır. Bazı mikroorganizmalar fluoresans veren boyaları özel olarak alır ve bu mikroskop ile incelendiğinde fluoresans verir. Fluoresans veren boyalar antikor gibi bir aracıya bağlanarak da klinik örneklerde mikroorganizma aranır. Ayrıca dokulardaki antijen ya da antikorları, serumdaki antikor varlıklarını flouressein gibi floresans veren boyalar kullanılarak gösterilmelerinde kullanılır.

5- Elektron Mikroskobu

Burada ışık kaynağı yerine elektronlar kullanılır. Elektron ışınları ile incelenen yapılar 20.000 ila 1.000.000 kez büyütülebilir. Virüsler ve viral parçacıklar bu mikroskop ile görülebilir. Elektron mikroskobu ile ışık mikroskobu arasında iki önemli fark bulunur. Elektron mikroskobunda ışık kaynağı yerine dalga boyu çok kısa olan elektronlar ve cam mercekler yerine elektromanyetik kondansatörler kullanılır. Elektronlar objeden geçerken geçirgenlik derecesine göre az ya da çok absorbe olur. Görüntü fluoresan bir ekran üzerinde oluşur ve dışarıdan bir cam ekran aracılığıyla görülebilir.

Kaynak:

• http://megep.meb.gov.tr/
• https://www.tech-worm.com/mikroskop-nedir-ne-ise-yarar-cesitleri-nelerdir/