Kromatin Nedir? Görevleri ve Özellikleri Nelerdir?

Hücre, bitkisel ya da hayvansal her türlü yaşam biçiminin en küçük birimidir. Her hücre bir sitoplazma ve çekirdekten (prokaryot canlılar hariç) meydana gelir. Genetik kalıtımı sağlayan kromozomlar hücre çekirdeği içinde bulunurlar ve ipliksi yapıdadırlar. Kromozomlar, molekül yapıları çok iyi bilinen DNA (deoksiribo nükleik asit) zinciri ile histon denilen protein zincirinden oluşur. DNA zincirleri de özgül proteinleri sentezlemekle görevli gen adı verilen birimlerden oluşur. Kromozomlar mikrometre boyutunda olup ancak elektron mikroskobu ile görüntülenebilmektedirler.

Kromatin ise, interfaz halindeki ökaryot hücrelerin çekirdeğinde bulunan DNA‘nın, histon adı verilen küçük molekül ağırlıklı bazik proteinler ile beraber oluşturduğu yapıya denir. Kısacası; kromozomu meydana getiren ipliksi yapıdaki birimidir.  Hücrede bölünme zamanının dışındaki dönemlerde DNA uzun ve ipliksi şekil alır. Bu şekle “kromatin ağ” denir. Bölünme esnasında kromatin ağ kısalır ve kalınlaşır. Böylece kromozomu oluşturur.

Nükleozomlar, kromatin üzerinde bulunan, DNA ipliğinin histonlar üzerine sarılmasıyla oluşan yaklaşık 100 Angstrom aralıklarla yerleşmiş 4’lü formda bulunan nükleoproteinleridir. Bir nükleozom; H2A, H2B, H3 ve H4 histon proteinlerinin her birinin iki kopyası, bir adet H1 proteini ve 200 baz çifti uzunlukta bir DNA içermektedir.

Bölünme sürecine geçmekte olan bir hücre ışık mikroskopu ile incelenirse, çekirdeğin içinde ince ipçiklerden oluşmuş, yumak biçiminde bir ağ yapısı görülür. Bu yapı kromatin adını alır. Bu ağın üzerinde irili ufaklı tanecikler gözlenir. Elektron mikroskop ile yapılan incelemeler, kromatinde ökromatin ve heterokromatin olarak adlandırılan, birbirinden farklı iki yapısal bölümün varlığını ortaya koymuştur. Açık renkli ökromatin, çekirdeğin metabolizma bakımından çok aktif olan bolümü olduğu, koyu renkli heterokromatin bölgeleri ise metabolik bakımdan az aktif olan kromatin olarak bilinir. Çekirdeğinin aktifliği çok azalmış olan hücrelerde hemen bütün kromatin kitlesi heterokromatin görünümdedir. Örneğin; kırmızı kan hücreleri (eritrosit) olgunlaşırken çekirdeklerinin aktifliği gittikçe azalır. Bu yüzden kromatin çok yoğun bir görünüm alır. Bir hücrenin çekirdeğinin ölümünde (piknoz) tüm kromatinin heterokromatine dönüşmüş olduğu saptanır. Kromatin maddesi nükleoproteinden oluşmuştur.