Kolza Bitkisi Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Kolza bitkisi, bitkisel yağ kaynağı olarak ülkemize II. Dünya Savaşı sırasında Bulgaristan ve Romanya’dan gelen göçmenler vasıtasıyla girmiştir. İlk üretim alanı olarak Trakya Bölgesi olmuştur. Kolza bitkisi ülkemizde uygun iklim koşullarına sahip Trakya’da, Karadeniz, İç Anadolu, Ege, Çukurova, Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Güney Marmara’da rahatlıkla yetiştirilmektedir. 

Kolza, içeriğinde % 40-50 yağ ve % 15-24 protein oranı bulunan önemli yağ bitkilerinden biridir. Kolza yağında oleik ve linoleik asit miktarı yüksek değerde bulunur. Ayrıca kolza yağı kaynama noktası yüksek bir bitkidir. Ortalama 1 kg kolza tohumdan yaklaşık 450 gram yağ elde edilmektedir. Kolza yağının metanol ile reaksiyondan sonra biyodizel yakıt elde edilmektedir. Küspesi içerdiği % 38-40 oranındaki protein ile hayvan beslemesinde önemli bir yer tutmaktadır. Yabancı çeşit kolzalarda bulunan erusik asit ve glikosinolat maddeleri toksik maddeler olup ıslah yöntemleri ile ortadan kaldırılmış, böylece kolza bitkisel yağ olarak kullanım imkânı bulmuştur.

Rapiska, rapitsa, kolza isimleriyle de bilinir. Ancak kolza ürününün yağında insan sağlığına zararlı erüsik asit, küspesinde de hayvan sağlığına zararlı glukosinolat bulunması nedeniyle 1979 yılında ekimi yasaklanmıştır.

Kanola (Brassica napus) ise kolzanın ıslahı sonucu elde edilmiş, canlılara zararlı olarak erüsik asit ve glukosinolat içeren bir bitki türüdür. Yağı, bitkisinin aksine, zararlı olmadığından insanlar ve çiftlik hayvanları için gıda maddesi olarak kullanılmaktadır. Kanola yağının, tıpkı soya fasulyesi yağında olduğu gibi, gıda dışı kullanım alanları da vardır. Spot piyasalardaki fiyatının durumuna göre mum, ruj, sanayi yağları, gazete mürekkebi, bioyakıt gibi ürünlerin üretiminde yenilenemez petrol bazlı yağların yerini alabilmektedir.

Kolzanın Bitkisel Özellikleri

Kök: Kolza kazık köklü bir bitkidir. Kökler toprakta 100-120 cm derine iner ve yanlara doğru 50-80 cm yayılabilir.

Sap: Kolza sapı sert yapıda, dayanıklı, dik ve dallı olup bitki boyu 150-160 cm’e kadar ulaşabilir. Bitkide dallanma; çeşit özelliğine, ekim sıklığına ve yetiştirme koşullarına göre değişiklik gösterir.

Yaprak: Kolza yaprakları 1,5 aylık döneme kadar lahana yapraklarına çok benzer. Yaprak rengi koyu yeşil-mavimtırak renktedir. Alt yaprak büyük ve yırtmaçlı yapıdadır. Üst yapraklar daha dar ve uzun yapıdadır.

Çiçek: Kolza çiçekleri şemsiye salkım yapısındadır. Çiçekler çeşitlerin çoğunda açık sarı renktedir. Çiçekler ana sap ve her dal üzerinde diziliş gösterir.

Tohum: Kolza meyveleri iki boğumdan oluşmuş baklaya (kapsül şeklinde) benzer. Kapsül içinde tohumlar bulunur. Kolza tohumları küçük ve yuvarlak olup tohumların rengi koyu kahveden siyaha kadar değişir. Kolza tohumlarının bin tane ağırlığı 3-7 gr arasında değişir. Bu nedenle tohum yatağı çok düzgün hazırlanmalıdır.