İkebana Nedir? İkebana Sanatında Temel İlkeler Nelerdir?

“İkebana” Japonya’da geleneksel bir sanat hâlini almış olan çiçek düzenleme işine verilen genel isimdir. Türkçe anlamı tam anlamıyla yaşayan çiçekler anlamına gelmektedir. Diğer bir anlamda ise kado “çiçeklerin yolu” olarak da bilinen ikebanada çok farklı çiçek ve çiçek sanatı üzerine gelişmiş motifler bulunmaktadır.

Çiçeğin insan yaşamında vazgeçilmez bir yeri vardır. İnsanlar baharın geldiğini ve doğanın güzelliğini çiçeklerin güzel kokularından, renklerinden anlar. İnsanlar, bütün güzel gün ve kutlamaları çiçeklerle ifade eder. Hastalarımıza çiçekle geçmiş olsun demek, yitirdiklerimizi çiçekle uğurlamak modern dünyamızın geleneklerinden biridir.

Doğanın bir parçası olan çiçekleri etrafımızdaki herkesle paylaşabiliriz. Bu bize büyük bir mutluluk verir. İnsanların yaşamı ne kadar zorlaşırsa zorlaşsın, bu aşamada uzatılacak bir çiçek, insanlara yaşama sevinci verecektir. Çiçek yetiştirmek, tohumdan çiçek oluşumuna kadar emek isteyen zor bir iştir. Çiçekçilik ise çiçekleri belirli bir uyum içinde bir araya getirip belirli bir konu yaratarak alıcıya sunmaktır. Aynı zamanda çiçekleri belli bir düzende vazolara, masalara vs. dizmek ve süslemek de ayrı bir sanattır. Bu iş yapılırken belli kurallara uymak gerekir.

Çiçekler her zaman zarafetin, güzelliğin, kibarlığın ve medeniyetin temsilcisi olmuştur. Çünkü çiçek sevgisi uygarlığın temel ölçütlerinden biri, kültürün bir boyutudur. İnsanlar, tarihten günümüze kadar her zaman, her törende çiçeği kullanmışlardır. Atalarımız çiçekleri sevmişler; mevsimine göre bahçelerinde yetiştirip üretmişler; kaplarda, vazolarda çiçeği sembolleştirmişler ve süsleme unsuru olarak kullanmışlardır.

Çiçeklerle vazo süslerken vazonun çiçeğe ve ortama uygun olması gerekir. Vazo, evin veya masanın görüntüsünü bozmayacak büyüklükte ve şekilde olmalıdır. Suyla doldurulan vazo, evin veya ortamın dingin, saygın bir köşesinde, büyükçe bir altlık üzerine yerleştirilir. Japon evlerinde bu iş için genellikle odanın duvarının içine gömülmüş bir bölme kullanılır. Bu bölmeye “tokonoma” denir. Çiçekler ve dallar vazolara belli kurallara göre yerleştirilir. Çiçek düzenleme sabır ve zaman isteyen bir iştir.

İkebanada çiçek düzenleme stilleri;

• Rikka stili
• Seika stili
• Nagaire stili
• Moribana stili olmak üzere gruplandırılır.

İkebananın özelliği olan üç esas dal vardır. Bunlar:

• En büyük dal ŞİN; gökyüzünü, yüceliği, cenneti
• İkinci dal SO; insanı
• Üçüncü dal HİKAE (TAİ); toprağı simgeler.

Bu üç ana dalın yanında farklı stillerde, farklı şekilde küçüklü büyüklü dallarda kullanılır.

İkebana Sanatında Temel İlkeler

Çiçek düzenleme sanatında üç ana ilke vardır. Bunlar; birlik, ölçü ve ilgi merkezidir.

Birlik: Kompozisyonun bütün olarak bir birlik oluşturması, ayrı ayrı kısımların bir bütün olarak görünüm kazanmasıdır.

Ölçü: Bütün kısımların, birbirleriyle ölçü yönünden uyumu ve oranıdır. Çiçek düzenlemede çiçekler, yapraklar, kullanılan kap, varsa aksesuarlar, kullanıldığı yerle orantılı olmalıdır. Genel olarak çiçek sapları uzun bir kapta kabın yüksekliğinin yaklaşık bir buçuk iki katı, geniş bir kapta ise genişliğinin bir buçuk katı olduğu zaman en iyi şekilde görünür. Çok hafif ince bitkiler, çizgi desenleri halinde kullanıldığı zaman (ince asmalar, tüylü otlar vb.) bitkinin uzunluğu kabın iki katı arttırılabilir.

İlgi merkezi: Bir kompozisyonun dikkat çeken ve ilgi toplayan kısmına, ilgi merkezi denir. İlgi merkezinin mutlaka, desenin ortasında olması gerekmez. Bu bir renk, özel bir çiçek ya da eklenecek ilgi çekici bir gereç olabilir. Göz, doğal olarak desenin o noktasına takılır.

Denge: Çiçek düzenlemede denge, kompozisyonun parçalarının ne sağa, ne de sola eğim göstermemesi ile sağlanır. Bunu elde etmek için, düzenlemede kullanılan gereçler ortada var sayılan dik bir çizginin çevresinde ağırlık bakımından eşit olarak görülecek şekilde dağıtılmalıdır.

Uyum (Armoni): Kompozisyonu yaparken kullanılacak dallar ve çiçeklerin mümkün olduğu kadar birbirine uygun olması gerekir. Bir kompozisyondaki parçaların birbiriyle ilişkilerindeki uyuma karşı her insan değişik tepkiler gösterir. Örneğin; baharda çiçek veren çiğdemle, yazın çiçek açan glayölün birleşmesinden oluşan bir kompozisyon, hem mevsim farkı hem de büyüklük bakımından uygunsuz düşer. Bu düşünce, bir orkide papatya birleşimi için de geçerlidir. Bunlar, renk olarak birbirleri ile uyumlu olsalar da görünüş bakımından uyumsuz olur.

Ritim: Çiçek düzenlemede ritim, dondurulmuş hareket olarak ifade edilebilir. Burada yapılan düzenlemeye bakan kimse, baktığı şeyler hareketsiz durduğu hâlde bir hareket varmış duygusuna kapılır.