Ekran Kartı Nedir? Nasıl Çalışır? Çeşitleri Nelerdir?

Bilgisayar ekranındaki bütün yazı ve grafiğin oluşturulmasında işlemci ile ekran arasında görev yapan dönüştürücülerdir. Bilgisayarlarda görüntü kalitesi hem ekran kartına hem de monitöre bağlıdır. Ekran kartları harici ISA, VLB, PCI, AGP veya PCI-Express veriyollarını kullanan PC kartları olarak veya anakart üzerinde chipset içerisinde yerleşik olarak bulunmaktadır.

Günümüzde ekran kartları için Gpu üreten iki büyük firma bulunmaktadır. Nvidia ve AMD aralarındaki sürekli rekabetten dolayı her geçen gün Gpu mimarilerini güçlendirmekte ve kapasitelerini arttırmaktadır.Paylaşımlı ekran kartları verilen değer kadar RAM üzerinden kendi kullanımı için alan ayırmaktadır. Bu durumda RAM performansı düşecektir. Anakart üzerinde dahili olan ekran kartları genellikle kendi bellekleri olmadığı için paylaşımlıdır.

Ekran kartı bilgisayar sisteminin 4 bileşenini kullanır.

• Anakart: Ekran kartına veri için bağlantı ve enerji sağlar.
• Mikroişlemci (GPU): Her bir pikselle ne yapacağı kararını verir.
• Görüntü Belleği: Ekran kartına gönderilecek bilgileri geçici olarak tutar.
• Monitör: Ekran kartında gelen bilgileri görüntüler.

Ekran kartlarının görüntü işleme gücündeki artış, aynı oranda güç gereksinimlerine de yansımıştır. Mevcut yüksek performans sınıfı ekran kartları büyük miktarda güç tüketmektedir. Merkezi işlemci birimi ve güç kaynağı üreticileri son zamanlarda verimliliğe daha fazla önem verirken; grafik işlemci birimlerinin güç ihtiyacı artmaya devam etmiştir, başka bir deyişle ekran kartı artık bir bilgisayardaki en fazla güç tüketen donanım olabilmektedir. Esasen güç kaynakları giderek güçlenmesine rağmen, PCI-Express (Pci-e) bağlantısının yarattığı kısıtlama nedeniyle güç destekleri 75 Watt ile sınırlıdır. Günümüzde, 75 Watt üzeri güç tüketen ekran kartları genellikle güç kaynağına direkt olarak bağlanma özelliği bulunan 6 pin (75 Watt) ya da 8 pin (150 Watt) kombinasyonlu soketler içerirler.

Görüntünün oluşturulmasında ve monitöre aktarılmasında etkin rol alan temel bileşenler şunlardır:

VGA BIOS: Ekran kartının çalışmasını sağlayan komutlar içermektedir. Yani ekran kartının ne zaman ne iş yapacağını bu bileşen belirlemektedir.

Grafik İşlemci (GPU): Ekran kartının beyni gibidir. Görüntü hesaplamalarını ve  görüntü  işlemlerini   mikroişlemciye   (CPU)  yansıtmadan  ekran  kartında gerçekleştiren bir yongadır.

Video RAM: Grafik işlemci  görüntüyü oluştururken hafıza olarak ekran kartı üzerindeki hafızayı kullanmaktadır. Bu da ana belleğin sadece CPU tarafından kullanılarak performansın artmasına sebep olmaktadır.

RAMDAC (dijital-analog çevirici): Ekran kartının görüntü belleğindeki dijital (sayısal)  verileri  monitörde  görüntülenecek  analog  sinyallere  dönüştürerek ekran kartının monitör çıkışına gönderir. RAMDAC’in verileri dönüştürme ve aktarma  hızı,  ekran  tazelenme  hızını  belirler.  Bu  hız  Hz  cinsinden  ölçülür. Örneğin  monitörün  ekran tazeleme  hızı  70  Hz olarak ayarlanmışsa  görüntü saniyede 70 defa yenilenir.

Ekran Kartı Çeşitleri

Fiziksel  yapısına  göre  ekran  kartları  onboard  (tümleşik)   ve  haricî  (genişleme yuvalarına takılan) ekran kartları olmak üzere ikiye ayrılır. Günümüzde çeşitli üreticiler tarafından her türlü kullanıma uygun olarak ekran kartları üretilmektedir. Veriyolu standardına göre ekran kartları; ISA, PCI, AGP, PCI-X ve PCI-e şeklinde gruplandırılabilir.