Darboğaz (Bottleneck) Nedir? Nasıl Anlaşılır?

Darboğaz konusu toplama bilgisayar kuranların korkulu rüyası diyebilirim. Bir toplama bilgisayar için en önemli olumsuzluklardan bir tanesi kuşkusuz donanım birimleri olan işlemci, ekran kartı, ram hatta hdd/ssd’nin birbirine karşı üstünlük taslaması ile sonuçlanan darboğaz sorunu. Darboğaz olayı performansa ve maliyete olumsuz yönde etkisi olduğundan sistemi toplarken donanım birimlerinin birbirini destekleyen ve birbirine yakın değerde olması tavsiye edilir. Aksi halde sistem donanımı yükseltme veya değiştirme ile sonuçlanacak bir duruma maruz kalınabilir.

Burada şu unutulmamalıdır. Darboğaz sistemin çalışmasına etki etmez. Yani bilgisayarınız çalışır ve standart bir kullanıcının yaptığı tüm işlemleri sorunsuz bir şekilde gerçekleştirir. Sadece kullanılan oyun, program, uygulama her neyse eğer yüksek performans gerektiren bir işlem gerçekleştiriyorsa kasma, donma, kilitlenme gibi sonuçlarla karşılaşılabilir.

Darboğazı (Bottleneck) kısaca tanımlayacak olursak bir işlemin girdi ve çıktısı arasında yaşanan kayıp zaman olarak tanımlanabilir. Burada iki veya daha fazla donanım biriminin birbirini frenlemesi söz konusudur, yani güçsüz olan bir donanım bir diğerini frenleyecek ve doğal olarak çalışma şeklini bozmasıdır. Darboğaz sorunu daha çok karşımıza işlemci-ekran kartının birbirini baskılamasıyla ortaya çıkar. Örneğin ekran kartınız çok güçlü ve işlemciniz alt düzey bir performans sergileyen bir yapıda ise ekran kartının işlemciyi darboğaz durumuna düşürmesi kaçınılmazdır. Burada PUBG oyunu için örnek verebiliriz. Bu oyun için MSI GeForce GTX1060 GAMING X 6GB ekran kartı ve Intel Pentium G4400 işlemci kullandığınızı varsayalım. PUBG oyunu yapılması gereken bütün işleri derleyerek işlemciye talimat vererek işleri hesaplamasını ister. İşlemci verilen bu hesapları yapar ve elde ettiği bilgileri ekran kartına gönderir. Ekran kartı ortamın koordinatlarını hesaplar ve ekrana gidecek olan görüntünün çizimini yapmaya başlar. Bu işlemler veya işler sistematik bir şekilde tekrarlarken işlemcimiz ekran kartının verdiği işlere yetişemez duruma gelir. Kullanıcı olarak karşımıza düşük FPS oranları, donma, kasılma, kilitlenme veya kötü bir görüntü olarak bize geri döner. İşlemci-ekran kartı darboğaz olayını basit bir şekilde MSI Afterburner (bknz: tıkla) uygulamasını kullanarak anlayabiliriz. Bu uygulama ile oyun esnasında ekrana işlemci, ekran kartı kullanım yüzdelerini ekrana verilir. Burada eğer işlemcimiz %100 çalışıyor fakat ekran kartımız daha düşük düzeyde çalışıyorsa bir darboğazdan söz etmek mümkündür. Tam tersi durum yani ekran kartı %100 ve işlemci daha alt düzeyde bir yüzde ile çalışıyorsa bu önemsenmeyebilir.

Farklı bir şekilde RAM-Ekran Kartı darboğazından bahsedebiliriz. GTX1060 3GB ekran kartınız ve 2 GB DDR2 800 MHZ RAM’e sahip sisteminiz varsa aynı şekilde darboğaz sorunu ortaya çıkacaktır. Örneğin Counter Strike Global Offesive oyunu oynarken ihtiyaç duyulan RAM miktarı (yüksek grafikte) en az 8 GB olacaktır. RAM’iniz gelen talepleri karşılayamadığından bu kez oyunu oynamayama durumu ortaya çıkacaktır.

Bu tür darboğaz olaylarında sisteminiz destekliyorsa overclock (oc) yöntemlerine başvurulabilir. Ancak yapılacak işlemler dikkatli ve bilinçli bir şekilde yapılmazsa sisteminizin veya donanım birimlerinizin zarar görmesine neden olabilirsiniz.

Kullanıcıların çoğu aslında darboğaz olayından bihaberdir. Oyun oynadığı veya bir uygulama kullandığı esnada bir problem görünmüyorsa kullanıcı için çokta önemsenecek bir durum değildir. Sistemler çalışmaya devam eder. Kullanıcı şikayet etmediği sürece bir problem yoktur. Ancak bir donanımda yaşanan performans kaybı maliyeti yüksek bir donanımı daha alt düzey bir donanıma dönüştürecektir. Bu nedenle sistemi kurarken veya yükseltme yaparken dengeli ve uyumlu çalışacak donanımlardan seçilmelidir.