Astronot, Kozmonot, Taykonot ve Spasolog Nedir?

“Astronot, Kozmonot, Taykonot ve Spasolog” ya da daha açıklayıcı bir cümle ile “Uzay İnsanı”, uzay çalışmalarına katılmak üzere eğitilen kişilere verilen genel bir isimdir. Bu terimler, Ruslarla Amerikalıların uzay çalışmaları konusundaki rekabeti sonucunda ortaya çıkmıştır. Rus Uzay Ajansı tarafından eğitilmiş ve sertifikalandırılmış insanlara kozmonot denilirken, NASA, ESA, CSA veya JAXA tarafından eğitilmiş sertifikalandırılmış insanlara ise astronot denir. Bu iki terim, işlevsel olarak eşdeğer gibi görünse de farklı uzay kurumlarının operasyonel felsefeleri değişiklik gösterdiğinden bu ikisi arasında kaçınılmaz olarak bazı farklılıklar oluşmuştur. Her iki terim de Yunanca “denizci” anlamına gelen “nautes” kelimesinden türetilmiştir. Amerikalılar nautes kelimesinin önüne “yıldız” anlamına gelen “astro” kelimesini, Ruslar ise “evren” anlamına gelen “kozmo” kelimesini eklemişlerdir.

Astronot ve kozmonot adaylarında aranan temel kriterler farklıdır. Örneğin; Kozmonotlar 30, astronotlar 40 yaşından genç olmalıdır ve kozmonotlar 170 cm’den, astronotlar 180 cm’den kısa olmalıdır. Kozmonotların Rus Hava Kuvvetleri’nden mezun olmuş subay statüsünde olmaları gerekirken; Astronotların Fen Fakültesi lisans derecesine sahip olmaları ve askeri test pilotu okulundan mezun olmaları gerekir. Yine farklı bir şekilde kozmonotların 900 saatlik, astronotların ise 1.500 saatlik uçuş deneyimine sahip olmaları gerekir.

Ancak genel anlamda uzay insanına İngilizce Astronot, Rusça Kozmonot, Çince (doğrulanmamış bir bilgiye göre) Taykonot denir. Uzaya kendi imkânlarıyla insan gönderen ülkeler şu ana kadar ABD, Rusya (Sovyetler Birliği) ve Çin olmakla birlikte, diğer ülkelerin dillerinde de bu kavrama karşılık gelen kelimeler vardır. Örneğin, Fransızca Spasolog kelimesi Latince spatium kelimesinden türetilmiştir.

Astronot: Genellikle Avrupa ve ABD tarafından kullanılır. Yıldızlararası uzay yolcusu anlamına da gelir

Kozmonot: Daha çok Rusya ve Rusya’ya bağlı yakın ülkelerde kullanılır. Genel anlamda uzay insanı anlamındadır.

Taykonot: Çince (pinyin) uzay insanına “Hángtian Yuán” denir. Çince terimin “Taykonot” olduğu yönünde Çin dışında yanlış bir kanı vardır. Taykonot terimi, Malezyalı çinli tarafından 1998’de ortaya atılmış ve batı medyasında hızla yayılmıştır. Çince tàikong (uzay) teriminden türeyen bu kelime Çin’de kullanılmadı. Buna en yakın Çince terim, tàikong rén, uzaya çıkmış kişi anlamında kullanılmaktadır. Hángtian Yuán, Çin hükümetinin resmi yazışmalarda kullandığı terimdir.

Spasolog: Fransızlar kendi uzay araştırmalarına katılan ve uzaya çıkan/çıkacak insanları için kullanır.