Bu yazımızda iş hayatında sıklıkla kullanılan beyaz, mavi ve altın yaka hakkında kısaca bilgi vermeye çalışacağım. Yaka renkleri işçi sınıfına üyeliğinin tanımı yaptığı işin niteliğine göre beyaz, mavi ve altın yaka şeklinde isimlendirilir ve bu isimlendirme gelir, iş alanı ve eğitim göz önünde bulundurularak yapılır. Ancak akademik sosyal sınıf çalışmalarında bu bireyler kategorilendirilirken işçi sınıfı üyesi olarak ele alınır; yüksek nitelikli işçi, vasıfsız işçi gibi. Çalışanlar arasındaki bu renk ayırımı “İş Kanunu” veya “diğer mevzuatlar” kapsamında değildir ve bu konuda herhangi bir düzenleme yoktur.
1- Beyaz Yaka: Bu terim 1930’larda büro, idari ve yönetimsel işlevlerle bağlantılı olarak Amerikalı bir yazar olan Upton Sinclair tarafından kullanıldı. Beyaz yakalı işçi, genellikle ticari kâr amaçlı bir kuruluşta görev alan ofis çalışanlarına denilir. Beyaz yakalılar, bedensel değilde daha çok zihinsel gücüyle, masa başında çalışır. Memurdan yönetici pozisyonuna kadar geniş bir grup bu kapsam içinde yer alır. El emeğine dayanmayan işlerde çalışan beyaz yaka daha çok idari ve araştırma geliştirme işlerinde faaliyet gösterir. Bu grup teknolojiyi de ağırlıklı olarak kullanır. Beyaz yaka için üretim planlama, mühendislik, üretim yönetimi, kalite yönetim ve kontrol, laboratuvar, Ar-Ge, bakım onarım, depolama, sevkiyat, pazarlama ve satış başta olmak üzere pek çok farklı pozisyondan bahsedilebilir.
2- Mavi Yaka: İşçi sınıfının bir üyesi olan mavi yakalı işçi, el işi yapan ve saat başına ücret alan ya da yapılan işin miktarı için ücret ödenen çalışanlara verilen isimdir. Bu terim ilk olarak 1924’te kullanılmıştır. Mavi yakalılar bedensel gücüyle maaş veya süreli ücret karşılığı çalışan işçilerden oluşur. Mavi yakalılar el emeğine dayanan işlerde çalışır. Mal veya hizmet üretimi yapan bir işletmede, arazide, sahada veya üretim tezgahı başında birebir emek sarf eden ve zihin gücüne oranla daha fazla beden gücüne dayalı işlerde çalışan mavi yaka, maaş dışında parça başına, saatlik veya yevmiye ile de ücretlendirilebilirler.
3- Sarı (Altın) Yaka: Son yıllarda beyaz yakalı ve mavi yakalı çalışanlara ek olarak altın yakalı çalışan kavramı ortaya çıkmıştır. Sarı yakalılar iyi eğitim görmüş, yüksek vasıflı, teknolojiyi çok iyi kullanabilen üst düzey beyaz yakalılar için kullanılan bir tabirdir. Bu sınıfa dahil olanların en önemli özellikleri, mevcut olan yüksek teknoloji ürünü iletişim olanaklarını, bilgisayarları ve teknolojiyle çalışan her türlü araçları kullana bilmeleridir. Teknolojinin üst düzeyde kullanıldığı alanlarda ve sorunların olduğu firmalarda büyük ücretlerle transfer ve istihdam edilirler, genelde özerk çalışırlar. Şirket sekreteri, yeminli mali müşavirler, cerrahlar, anestezi uzmanları, mühendisler ve avukatlar gibi yüksek maaş talebinde bulunabilecek çok yetenekli profesyonelleri kapsamaktadır.
Yukarıda bahsedilen beyaz, mavi ve altın yakalılara ek olarak farklı yaka renkleri de kullanılmaktadır.
Kırmızı Yaka: Kırmızı yakalılar her türden devlet işçilerini kapsamaktadır.
Gri Yaka: Gri yakalılar yetenekli teknisyenleri kapsamaktadır.
Yeni Yaka: Geleneksel olmayan eğitim yollarıyla çağdaş teknoloji endüstrisinde çalışanları kapsar.
Turuncu Yaka: Mahkumlar tarafından giyilen turuncu renkten dolayı, hapishane işçilerini kapsar.
Yeşil Yakalı: Çevre ve yenilenebilir enerjiye ilişkin çok çeşitli mesleklerde çalışanları kapsar.
Scarlet Yaka: Seks endüstrisinde çalışanlar kapsar.
Sanal Yaka: Robotlar gibi hem fiziksel hem de sanal olarak manuel işleri tekrarlayan görevlileri kapsar..
Kara (Siyah) Yaka: Madencilik veya petrol sondajı gibi işçilerin ile yasadışı mesleklerde çalışanları tanımlamak için kullanılmıştır.
Pembe Yaka: Pembe yakalı işçiler hizmet sektöründe çalışan işçi sınıfının bir üyesidir. Garsonlar, perakende satış memurları, satış görevlileri ve halkla ilişkileri içeren diğer birçok pozisyonda çalışırlar.
