Türkiye’de Üretilen Cep Telefonları %100 Yerli Mi?

Daha önce ki bir yazımızda cep telefonu üreten ülkeler listesi yayınlamıştık. Bu yazımıza bazı arkadaşlar Türkiye’de üretilen yerli cep telefonları var, neden bunları listeye eklemiyorsunuz? Şeklinde soru sormuşlardı.

Aslında bu “yerli” kavramı sanırım uzun süre bizleri meşgul edecek bir konu. Kapsamı aslında çok geniş olmasına rağmen halen tam olarak anlaşılabilmiş bir konu değil. Ne zaman bu konu açılsa “Yaw hangi ürün %100 yerli ki?” cevabı yapıştırılıyor. Karşı bir söylem hemen farklı bir yere çekiliyor.

Bakın size en basit örneği ile Apple ile ilgili bilgi vereyim. Apple bildiğiniz üzere merkezi ABD’nin Kaliforniya eyaletinde bulunan bulunan; tüketici elektroniği, bilgisayar yazılımı ve kişisel bilgisayar tasarlayan, geliştiren ve satan Amerikan çok uluslu şirkettir. En bilinen donanım ürünleri Mac serisi bilgisayarlar, iPod müzik çalar, iPhone akıllı telefon, iPad tablet bilgisayar ve Apple Watch adlı akıllı saattir. Yaklaşık 98000 çalışanı bulunan bu şirketin 30 farklı ülkede 600’ye yakın tedarikçisi var. Tedarikçiden kasıt Apple ürünlerinin herhangi bir parçasını üreten firma. Tabi bu firmalara baktığımızda çoğunluğu Çin’de olmak üzere Japonya, Tayvan, Kore gibi ülkelerde bulunuyor. Özetlersek dünyanın bir çok bölgesine dağılmış yüzlerce tedarik zinciri bulunuyor. Apple ürünlerinin arkasını çevirirseniz  ”Designed by Apple in California, Assembled in China” yazar. Bu yazıya bakarak “ürün Çin’de üretilmiştir” anlamı çıkarmak doğru olmaz. Bunun anlamı Çin’de montajlanmıştır desek daha doğru olacaktır. Yani “Apple Kaliforniya’da tasarlandı, Çin’de montajlandı veya bir araya getirildi” demek daha doğru olacaktır. Mac Pro ürünlerinde ise “Designed by Apple in California Assembled in USA” yazar. Yani “Apple Kaliforniya’da tasarlandı, ABD’de montajlandı veya bir araya getirildi” anlamı çıkıyor. Apple’nin bu devasa üretim ağında ana tasarım teknolojisi kendisine aittir. Şimdi biri çıkıp işlemcisi Samsung diyebilir. Ancak her ne kadar üretim Samsung olsa da tasarımı kendisine aittir. Apple işlemcileri İngiliz merkezli olan ARM firmasının mimarisini kullanıyor. Bu mimari üzerinden tasarımını kendisi yaparak kendi modelini tasarlıyor. Ardından tasarladığı bu işlemcileri Samsung veya TSMC’ye ürettiyor. Başka bir örnek verecek olursak kameranın tasarımını da kendisi yapıyor ancak sonunda o kamerayı Sony üretiyor.

Burada önemli olan “yerli” olabilmek için o teknolojiye sahip olmanız gerekiyor. Yoksa Çin’de Tayvan’da üretmeniz tamamen finansal bir konu. Şimdi Apple’nin bir tedarikçisi kalkıp ben bunu üretmiyorum dese Apple batacak mı? Elbette hayır. İşte siz herhangi bir ürün ürettiğiniz de dışa bağımlı değilseniz buna yerli olmak deniliyor. Asıl söylenmek istenen şeyde tam olarak budur.

Ülkemizde daha önce bir çok operatör Çin’de vs. telefonun üzerine logo/etiket yapıştırıp ufak bir yazılım değişikliği yaparak TM etiketi ile piyasaya sürüyordu. Şu anda halen bu telefonlar var mı bilmiyorum. Ancak bunların yerini yine farklı bir şekilde montajlanan telefonlar aldı. Sonuca baktığımızda size ait bir teknoloji yok. Teknolojinin çoğunluğu ne zaman size ait ve size ait olmayan teknoloji ne zaman kontrolünüzde ise işte o zaman %100 yerlisiniz demektir.