Telefon –hepimizinde bildiği üzere- birbirinden uzak yerlerde bulunan kişiler ve düzenekler arasında bilgi alışverişini sağlayan elektrikli ses alıp verme cihazıdır.
Telefonun çalışmasında ana prensip ağızdan çıkan ses dalgalarının önce elektrik sinyallerine çevrilmesi ardından bu sinyallerin çeşitli gönderme yöntemleriyle uzağa iletilmesinden sonra, bu defa da elektrik sinyallerinin yeniden kulakla duyulabilecek ses dalgalarına çevrilmesidir. Önce kentlerde kurulan telefon şebekeleri daha sonra kentlerarası, uluslararası düzenekler durumuna dönüşmüş ve uydular aracılığıyla dünyanın her köşesinin birbiriyle iletişimi sağlanmıştır.
Telefon sözcüğü Eski Yunanca Telos “Uzak” ve Phone “Ses” sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur. Türkçeye Fransızca telephone’den geçmiştir. Dilbilimci Nurullah Ataç telefon sözcüğüne Türkçe karşılık olarak uzak konuşur sözcüğünü türetmiştir. Bu sözcüğün Türkçeye geçirilmesi istenmiş ama halk bu sözcüğü kullanmadığı için yeniden telefon sözcüğü kullanılmıştır.
Telefonu Gerçekten Kim Buldu?
Bir çok kişiye telefonun mucidi kimdir diye sorduğumuzda elbette ilk verilen yanıt Alexander Graham Bell’dir. Hiç kimse Antonio Santi Giuseppe Meucci adını hatırlamaz. Aslında telefonun gerçek mucidi olan Antonio Meucci, değeri tam yüzyıl sonra ortaya çıkacak olan İtalyan bir mucittir. 13 Nisan 1808’de İtalya’da doğmuş ve 18 Ekim 1889 ABD’de hayatını kaybetmiştir. Meucci, uzun bir süre Floransa’daki bir tiyatroda ses ve ışık teknisyeni olarak çalışır. Ancak 1830 yılında Küba’ya gider ve orada yaptığı icatlarla adından sıkça söz ettirir. Meucci,Küba’da bir çok buluşa imza atar.
Meucci, 1849 yılında Küba’da iken bazı hastalıkları elektrik şoku ile tedavi etmeye çalışır. Bu sırada, bakır bir telin üzerinden geçen küçük bir elektrik akımının sesi iletilebildiğini keşfeder. Yani Meucci sesin elektrikle iletebileceğini keşfeder. Bu fikri nasıl gerçekleştirebileceğini düşünen Meucci, 1850’de daha iyi imkanlar bulmak için ABD’ye gider.
İtalyan mucit Antonio Santi Giuseppe Meucci 1854’te “teletrofono” adını verdiği sesi önce elektrik dalgalarına, daha sonra aletin diğer ucunda sese çeviren aleti icat etmiştir. Bu, telefonun ilk örneği olarak kabul edilir.
Teletrofono
Meucci,1860’da “teletrofono”yu tanıtmak için halka bir sunum bile yapar ve bu sunum o zaman New York’ta İtalyanca yayın yapan gazetelerde bile yayınlanır. Bu icada halk arasında “Konuşan Telgraf” adı verilir. Meucci, 1856’dan 1870’e kadar yaklaşık 30 tane teletrofono (telefon) prototipi yapar.
28 Aralık 1871’de caveat (geçici patent) başvurusunda bulunan Meucci, aynı yıl bindiği teknenin yanmasından dolayı hastalandı. Tedavi parası için karısı telettrofono dahil Meucci’nin bütün icatlarını bir eskiciye sattı. Meucci iyileştikten sonra icadını aradı ama eskici onu kimliğini vermek istemeyen bir gence sattığını söyledi. İşsiz olan Meucci, 1872 ve 1873’te caveat’ı uzatmak için gerekli olan 10 doları gönderebilmiş, ama 1874’te gönderememiştir. Teletrofono‘nun krokilerini yolladığı Western Union‘daki laboratuvarda Graham Bell bunları bulmuş ve patentini almıştır. Meucci, bunun üzerine Graham Bell’e dava açmıştır. 1886’da mahkeme Meucci’nin icadın sahibi olduğuna ikna olmuş görünse de üç yıl sonra Meucci vefat etmiştir. Nitekim 1893’te Bell’in patenti de son bulmuş ve bir daha yenilenmemiştir. 11 Haziran 2002’de ABD Temsilciler Meclisi’nde “Antonio Meucci’nin hayatının ve başarılarının tanınması ve Meucci’nin telefonu icat ettiğinin kabul edilmesi” kararıyla denge kısmen sağlanmıştır
Meucci tarafından yapılan çalışmaları bir ileri safhaya taşıyarak sesi açıkça aktaran ilk telefon aleti, Alexander Graham Bell ve Charles Sumner Tainter tarafından geliştiren radyofon isimli aygıttır. İki bilim insanı, bu aygıtla ilk başarılı denemeyi 15 Şubat 1880 günü gerçekleştirdiler. Verici Washington’da, 13. Cadde’deki Franklin Okulu’nun tepesine konmuştu.
Tainter, ahizeyi eline alarak konuşmaya başladı: Bay Bell… Bay Bell… Beni duyabiliyorsanız lütfen pencerenin önüne gelip şapkanızı sallayın. Az sonra Bell, 14. Cadde’de bulunan laboratuvarının penceresine geldi. Elinde şapkası vardı. Bir an durdu, sonra şapkasını sallamaya başladı.
Charles Sumner Tainter
Telefon, ilk olarak telgraf sistemine benzer iki bağlantı üzerinden konuşulacak şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Çoğu defa bir bağlantı demir tel, diğer bağlantı toprak olduğu için yitimler fazla ve sesler karışık olarak işitiliyordu. Bakır alaşımlarının gelişmesiyle tel sayısı arttırıldı. Konuşma sayıları arttıkça bağlantılar yetişmemeye başladı. 1886 yılında tek devreden değişik frekanslarla ses gönderen bir aygıt (multiplex) kısa devresi yapıldı. Uzun hatlara konulan yükselticilerle kayıplar giderildi.
Telefonda en büyük adımlardan biri operatör kullanmaksızın yapılan otomatik konuşmalardır. 1891 yılında geliştirilen Strowger otomatik arayıcıyla araya operatör girmeden aboneler birbirine bağlanabilmiştir. Bu düzenek 1920 yılında Bell düzeneği olarak geliştirilmiştir. 18 Ekim 1892’de Chicago ve New York arasında ilk uzun telefon hattı açıldı. 1948 yılından sonra ise transistörün aygıtının sahneye çıkmasıyla elektromanyetik röle sistemler yerini, elektronik devrelere bırakmıştır. Elektronik arayıcı sistem ilk olarak 1965 yılında ABD’de servise konulmuştur.
Kaynak:
- https://www.theguardian.com/world/2002/jun/17/humanities.internationaleducationnews
- http://www.wiki-zero.com/
- https://www.congress.gov/bill/107th-congress/house-resolution/00269
- http://www.repubblica.it/online/scienza_e_tecnologia/meucci/meucci/meucci.html
- http://www.italianhistorical.org/page42.html
- https://www.theguardian.com/world/2002/jun/17/humanities.internationaleducationnews
- http://www.hurriyet.com.tr/telefonun-mucidi-bell-degil-italyan-meucci-79201
- https://en.wikipedia.org/wiki/Antonio_Meucci
- https://www.mobildonanim.com/aslinda-telefonu-kim-buldu/
