Bir duyguyu, bir düşünceyi, bir konuyu söz ile bildirmeye sözlü anlatım denir. İnsanlar düşünceyi söze dönüştürerek sözlü anlatımı bulmuşlardır. Sözlü iletişimde konuşan ve dinleyen kişiler vardır. Sözlü anlatım, günlük yaşamdan, topluluk önünde gerçekleşen sunum, panel, konferans gibi etkinliklere kadar geniş bir alanda kullanılır. Sözlü anlatım genelde bir metne bağlı kalmadan yapılabildiği gibi, yazılı bir metnin okunması şeklinde de gerçekleşebilir. Topluluk karşısındaki konuşmalarda, dinleyenlerin kendisini denetlediği düşüncesi hâkimdir. Bu nedenle kişi, konuşurken heyecanlanıp konuşma tarzını değiştirme riskiyle karşı karşıyadır.
Sözlü Anlatım Türleri Nelerdir?
- Konferans
- Söylev (Nutuk/Hitabet)
- Panel
- Forum
- Sempozyum
- Münazara
- Açık Oturum
- Mülakat (Görüşme)
- Tartışma
– Konferans
Bilim, sanat vb. konularda düşünürlerin, sanatçıların bir dinleyici topluluğu karşısında yaptığı konuşmalardır.
1- Konferans, bir konu hakkında izleyene bilgi vermek amacı güttüğünden alanında uzman kişilerce verilir. Kesinlik, inandırıcılık temel özelliğidir.
2- Konferansa katılacak kitlenin sosyo-kültürel yapısı önemlidir. Bu yüzden anlatım anlaşılır ve yalın olmalıdır.
3- Konferans verilmeden önce uzun bir çalışma gerekmektedir. Konferans sonunda dinleyiciden gelecek sorulara da hazırlıklı olunmalıdır.
4- Konferans veren kişi, geniş bir kitleye birikimlerini aktarmaktadır; bu yüzden monotonluğa düşmeden çekici ve özgün bir anlatım gerekmektedir.
5- Konferansın konusu, kim tarafından verileceği, yeri, tarih ve saati önceden ilan edilir.
6- Konferanslar genellikle kapalı bir alanda yapılır ve çeşitli alanlarda (sanat, edebiyat, bilim, siyaset vs.) olabilir.
– Söylev (Nutuk/Hitabet)
Bir topluluğa düşünce ve duyguların aşılanması amacıyla yapılan konuşmadır.
1- Söylev veren kişinin (hatip) ikna kabiliyeti, ses tonu, jest ve mimikleri söylevin temel özellikleridir.
2- Söylev veren kişinin dili topluluk tarafından anlaşılır olmalıdır.
3- Her konuda yazılabilir. Topluluk karşısında gerçekleştirilir.
4- Türk edebiyatında ilk söylev örneği Göktürk Yazıtları’dır.
5- Cumhuriyet döneminin en büyük söylevi Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘’Nutuk’’ adlı eseridir.
6- Mehmet Akif Ersoy, Halide Edip Adıvar halkı nutuklarıyla yönlendirmişlerdir.
7- Söylevin dünyadaki en büyük ustaları: Sokrates, Cicero ve Demosthenes’dir.
– Panel
Bir konu ya da sorun üzerinde bir başkan ve birkaç konuşmacının (en az 3 en fazla 6) düşünce alışverişinde bulunmasıdır.
1- Panelde amaç bir sorun üzerinde karara varmak değil, konuyu çeşitli yönlerden değerlendirmektir.
2- Küçük bir dinleyici kitlesi önünde yapılır.
3- Ele alınan konu konuşmacıların görüşleriyle irdelenir.
4- Panelin sonunda, başkan konuşmacıların görüşlerini özetler ve paneli kapatır.
– Forum
Güncel veya gündemdeki bir konunun, daha önce hazırlık yapmamış bir grup tarafından tartışılmasıdır.
1- Forumda dinleyiciler de tartışmaya katılıp soru sorabilirler. Panelden ayrılan en önemli özelliği budur. Eğer panel sonrasında dinleyiciler de tartışmaya katılırsa tartışma forum halini alır.
2- Başkan tartışmayı yürütür, tartışmanın konu dışına çıkmasını önler.
3- Başkan, çıkarımda bulunma, düşünceler arasında bağ kurma, gerektiğinde topluluğu yumuşatma, hoşgörülü olma, konuya egemen olma özelliklerini taşımalıdır.
– Sempozyum
Sanatsal, bilimsel, düşünsel değer taşıyan konuların, konuyla ilgilenen küçük bir dinleyici topluluğu önünde işlenmesidir.
1- Sempozyumda en az 3 en fazla 6 konuşmacı vardır.
2- Konuşmalar 20 dakika ile sınırlıdır.
3- Sempozyum, bir veya birkaç gün sürer.
4- Katılan konuşmacıların konunun uzmanı olması gerekir.
5- Sempozyumda işlenen konunun çözüme ulaştırılması amaçlanır.
6- Başkan, sempozyumun sonunda görüşleri özetleyerek sempozyuma son verir.
– Münazara
Bir konunun iki karşıt yönü üzerinde tarafların tartışmasıdır.
1- İki grup, bir başkan ve jüriden oluşur.
2- Konuşmacı gruplar 2 ya da 4 kişiden oluşur.
3- Amaç, savunulan tezi kanıtlamak, karşı tarafın tezini çürütmektir.
4- Münazaranın sonunda jüri grupların puanlamalarını yapar, kazanan grup ilan edilir.
– Açık Oturum
Toplumun çoğunluğunu ilgilendiren bir konunun, bir başkan yönetiminde uzman kişilerce irdelenerek tartışılmasıdır.
1- Tartışmada amaç tartışılan konuyu topluma anlatmak ve toplumu bilgilendirmektir.
2- Tartışılan konunun toplumun büyük kesimini ilgilendirmesi ve güncel olması açık oturumun önemini arttırır.
3- Geniş salonlarda kalabalık topluluklar karşısında yapılır.
4- Açık oturumu yönetenin kültürlü bir kişi olması ve kıvrak bir zekaya sahip olması gerekir.
5- Çoğunlukla bir forumla sonlanır.
– Mülakat (Görüşme)
Tanınmış veya alanında söz sahibi bir kimsenin belirli konulardaki görüşlerini öğrenmek amacıyla soru-cevap şeklinde yapılan yüz yüze konuşmalardır.
1- Genellikle gazete ve dergilerde yayımlanır.
2- Görüşmeye katılacak kişiyle ön görüşme yapılmalı; bu kişiye mülakatın yeri, zamanı, amacı bildirilmelidir.
3- Mülakat yapacak kişi konuyla ve kişiyle ilgili yeterli bilgiye sahip olmalıdır.
4- Konunun sınırları iyi çizilmelidir. Sorular iyi seçilmeli ve mülakat bittiğinde tüm sorular cevap bulmalıdır.
5- Görüşme yapılan kişinin duygu ve düşünceleri değiştirilmeden yazıya geçirilmelidir.
– Tartışma
Farklı görüşlerde kişilerin bir araya gelerek bir konuyu çözümlemek, kendi görüşlerini açıklamak ve kanıtlamak, karşı tarafın zayıf yanlarını ortaya koymak için yaptıkları konuşmalara tartışma denir.
1- Tartışma, her konuda yapılabilir. Tartışmada duygusallığın yeri yoktur.
2- Tartışma sayesinde tartışılan konunun daha iyi anlaşılması sağlanır.
3- Tartışma yapılabilmesi için kişilerin daha önceden hazırlıklı olması şarttır.
4- Tartışma, özgür düşüncenin ve demokrasinin en güzel sonuçlarından birisidir.
5- Tartışma yoluyla düşüncelerin sağlamlığı test edilir ve doğru düşünceye en kısa yoldan ulaşılabilir.
7- Tartışmada karşılıklı saygı ve hoşgörü olmalıdır.
8- Tartışmada konuşmacılar ve başkan bulunur.
9- Tartışma sonunda konuyla ilgili genel bir değerlendirme yapılarak tartışma özetlenir.
10- Tartışmalar yapılış şekline ve yapısına göre çeşitli isimler alır. (Münazara, panel, açık oturum, forum, sempozyum vs.)
– Sunum
Bilgileri yenilemek, pekiştirmek, hatırlatmak; önemli noktaları öne çıkarmak; bir çalışma sonucunu açıklamak; anket sonuçlarını ifade etmek; önemli olay ve olguları dile getirmek üzere yapılan konuşmalara “sunum” adı verilir.
1- Sunumlarda dinleyici kitlesi, konuya ilgi duyan kişilerden oluşur.
2- Sunumda eldeki teknik imkânlardan yararlanmaya özen gösterilir.
3- Sunumdan önce, sunusu gerçekleştirilecek konu belirlenmelidir. Konu, toplumun ilgisini çekecek nitelikte ve güncel olmalıdır.
4- Sunumun hazırlığında bol ve değişik kaynaktan yararlanmak faydalıdır.
5- Sunumu yapacak kişi, konuya hâkim olmalı, farklı kaynaklardan hareketle sunumunu hazırlamalı, gereksiz ayrıntılardan ve tartışmalardan uzak durmalıdır.
6- Slaytlara yazdığı cümlelerin kısa ve anlaşılır olmasına dikkat etmelidir.
7- Bunun yanında kişi, sunumdan önce sunumu yapacağı yeri görmeli, orada prova yapmalı, sunum sırasında kullanacağı slayt makinesi, bilgisayar, ses sistemleri, CD gibi araç gereçleri kontrol etmelidir.
8- Sunum yapan kişi, sunumunda ciddi, ağır başlı ve derli toplu bir görünüm sergilemeye özen göstermelidir.
9- Sunumun başarıyla gerçekleştiren kişi, sunum sonrasında dinleyicilerin konuyla ilgili olarak kendisine soru sormasına fırsat tanımalıdır.
10- Dinleyicilerin sorularına açık, net ve doyurucu cevaplar vermeli, cevap verirken dinleyicilerle tartışmaya girmekten kaçınmalıdır.
