Merhaba Arkadaşlar. Bu yazımızda “Sesteş Kelime Nedir? Sesteş Kelime Örnekleri Nelerdir?” sorusuna cevap vermeye çalışacağız.
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli (sesteş) sözcükler denir. Bunlar yalın hâlde olabildikleri gibi ek almış hâlde de olabilirler. Şiirde cinas olarak kullanılır ve cinaslı kafiye yapılır. Eş sesli (sesteş ) sözcüklere özellikle atasözlerinde, deyimlerde ve cinaslı mânilerde rastlanır.
Uyarı-1: Bir sözcüğün mecaz ya da yan anlamıyla sesteş anlamlılık karıştırılmamalıdır.
Uyarı-2:Sesteş sözcükler genellikle halk edebiyatında cinaslı manilerde kullanılır.
Türkçede kullanılan; taş, at, kurt, geç, saz, yol, serin, yağ, in, dal, gül, uç, dik, iç, an, kız, yağ, kaz, dolu, çay, kara, yaş, kaç, kan, bağ, kazan, asma, al, güldür, yan, var, yazma, koru, sık, bin, kat, ay, öğüt, sal, yaz, yüz, dil vb. pek çok sözcük eş seslilere örnek olarak gösterilebilir.
- “Köyün içinden geçen çay, yazları kuruyordu.”
- “Bir bardak çay içince tüm yorgunluğunu unuttu.”
Birinci cümledeki “çay” sözcüğü “akarsu” anlamını taşımaktadır. İkinci cümledeki “çay” ise “çeşitli bitkilerin yapraklarının demlenmesiyle elde edilen içecek” anlamındadır. Dolayısıyla “çay” sözcükleri sesteştir.
- “Bu çiçekleri size ben”
- “Yüzünde küçük bir ben vardı.”
Cümlelerinde ki “ben” sözcükleri sesteştir. “Ben” sözcüğü birinci cümlede “I. tekil kişi zamiri”, ikinci cümlede “siyah nokta” anlamındadır.
Dikkat! Bir sözcüğün sesteş olabilmesi için her iki anlamının da temel anlam olması gerekir. Bir yerde gerçek, diğer yerde mecaz anlamıyla kullanılan sözcük sesteş kabul edilmez.
Örneğin “yüz” sözcüğünü ele alalım.
- “Masanın yüzü çok kirlenmiş.” cümlesinde “yüz” sözcüğü “yan, taraf” anlamında kullanılmıştır.
- “Bu yüz bana tanıdık geliyor.” cümlesinde “kişi”,
- “Ne yüz ile geliyorsun ki bana?” cümlesinde “utanma, sıkılma” anlamında kullanılmıştır.
Bu örnekler, “yüz” sözcüğünün diğer anlamlarıdır. Dolayısıyla bu sözcükler kendi aralarında sesteş olarak kullanılamaz.
Ancak; “Sabahleyin yüzünü yıkamasını yüz kere söyledim.” cümlesindeki “yüz” sözcükleri sesteştir. Çünkü birincisi “çehre, surat”, ikincisi “sayı” anlamındadır ve gerçek/temel anlamlarıyla kullanılmışlardır.
Sesteş sözcüklerle “Cinas” sanatı oluşturulur:
- “Bülbül güle âşıkmış, sanki bundan güle ne
- Hep sevenler ağlarmış, rast gelmedim gülene.”
Birinci dizedeki “güle ne” ile ikinci dizedeki “gülene” sözleri cinas oluşturmuştur.
Sesteş Kelime Örnekleri Nelerdir?
– Yılanı gören at birden şaha kalktı.
– Mutfaktaki pislikleri çöpe at.
– Al bayrağıma sarılı cansız bedenimi al.
– Gül: “Gül.” dedi, bülbüle.
– Kalem böyle çalınmıştır yazıma
Yazım kışıma uymaz, kışım yazıma
– Kırda yaptığımız piknikte yanımıza kır saçlı bir ihtiyar geldi.
– Adresimi hemen bir kenara yaz.
Bu yaz yurtdışına çıkmayı düşünüyorum.
– Depodaki bidonlar ağzına kadar dolu.
Bu mevsimde buralarda dolu yağar.
– Ben, sizinle gelmek istemiyorum.
Çenesinde küçük bir ben vardı.
– Yaralı yolcu, çok kan kaybediyor.
Güler yüzüne, tatlı sözlerine kandım.
– Küçücük bir kara parçası için savaş çıkacaktı.
Senin kara gözlerin aklımı başımdan aldı.
– Kadının sol eli kapıya sıkışmış.
El sözüne kanıp da yuvanı yıkma.
– Düğün evine hangi yoldan gideceğiz?
Sinirinden annesinin saçını yolmuş.
– Çiftlikteki atların bakımıyla kim ilgileniyor?
Canı bir şeye sıkıldığında suya taş atar.
– Okulunuzda kaç tane bilgisayar var?
Yaylaya gece yarısı varmışlar.
– Köylü kadınlar çayın kenarında çamaşır yıkıyorlar.
Yemeğin üzerine bir bardak demli çay iyi gider.
– Altınlarını sandığın içine saklamış.
Terli terli buzlu su içmiş, sonra da hastalanmış.
– Küçük bir salla karşı kıyıya geçtik.
Çocuğu hemen bakkala sal, kahve ile şeker alsın.
