Sentriol Nedir? Özellikleri Nelerdir? Hangi Hücrede Bulunur?

Sentriyol, hayvan hücresinde bulunan ve hücre bölünmesinde iğ ipliklerini oluşturan organeldir. Ökaryotik hücrelerin çoğunda bulunsalar da damarlı bitkilerde ve mantarlarda bulunmazlar. Bitkiler tohumlu- tohumsuz bitkiler olarak ikiye ayrılır. Tohumsuz bitkiler damarlı ve damarsız tohumsuz olarak iki grupta incelenmektedir. Ayrıca; hayvan hücrelerinin; nöron, olgun yumurta, çizgili kas hücrelerinde de sentriyol yoktur. Alglerde görülürler.

Not: Sentriyol, sentrozomu oluşturan parçalara verilen isimdir. Sentrozomu oluşturan sentriyoller birbirlerine dik (90 derece) açıyla dururlar. Sentrozom, yosun ve eğrelti otu gibi ilkel bitki hücrelerinde ve sinir hücreleri hariç tüm hayvan hücrelerinde çekirdeğe yakın bir yerde bulunur. Ancak yüksek yapılı bitki hücreleri ve yumurta gibi hücrelerde bulunmaz. Sentrozom, birbirine dik iki silindirik cisme sahiptir. Her sentriyol, birbirine paralel üç küçük tüpten oluşmuş, dokuz iplik içerir. Bu iplikler protein yapısında olup arası matriks ile doludur. Sentrozom organeli zarsız bir organeldir. Mikrotibüller silidirik oluşturacak şekilde dizilirler. Bu organelin görevi hücrenin bölünmesine yardımcı olmaktır. İğ iplikleri bölünme sırasında kromozomların ayrılması ve kutuplara taşınmasında görevlidir.

Sentriyoller, küçük, silindirik yapıda ve 0,2 μm genişlikte ve 0,4 μm uzunluğundadırlar. Sentriyolün her bir duvarı genellikle üçlü gruptan oluşan dokuz mikrotübülden oluşur. Hayvan hücrelerinde bir çifti sentrozomun merkezinde bulunur.

Drosophila melanogaster (sirke sineği) embriyolarında, çiftli olarak, Caenorhabditis elegans (iplik kurdu) sperm hücrelerinde ve erken embriyolarında tekli, ama dokuz tane olarak görülürler. Bunlar değiştirilmemiş tubulinden daha kararlı yapılar meydana getirmek için oluşturulmuşlardır. Sentriyollerin ilişkilendirilmiş çiftleri dikey olarak sıralanır, sentrozom olarak bilinen yapıyı oluşturur, matriksle çevrili olan sentriyol çiftleridirler.

Her sentriyol enine kesitte dairesel olarak dizilmiş 9 fibrilden oluşur. Her fibril üç subfibril (mikrotubulus) ihtiva eder. Fibriller bir matriksle sarılıdır. Sentriyoller hücre bölünmesi sırasında çoğalıp birer çift halinde hücrenin her iki kutbuna giderek aster denen ipliklerin oluşumunu ve asterler yardımıyla kromozomların sentromerlerinden yakalanıp kutuplara çekilmesini sağlar.

Sentriyoller, hücre bölünmesinde görev yaparlar. Hücrenin normalden daha hızlı bölünmesini sağlamaktadır. Replikasyon sırasında, eşleştirilmiş her yeni sentriyol grubu, hem sentriyol çiftini hem de orijinal çifti barındırır. Eğer sentriyoller kendiliğinden hareket eden kamçı ya da sil organellerinin şekillendirilmesinde kullanılırlarsa, sentriyollerin yaşlı olanı, anne sentriyol, organel yapısını organize eden bazal gövde haline gelir.