Biri hareketli, diğeri sabit bulunan iki makina parçası arasında sızdırmazlık sağlayan parçalara salmastra denir. Genelde pompa, musluk, mil yatağı gibi yerlerde kullanılır.
Başka bir tarifle, eğer bir makina parçasının içinden kuvvet geçmesini istiyorsanız, fakat akışkan geçmesini istemiyorsanız, araya salmastra koymalısınız. Zira salmastranın alternatifi son derece pahalı yöntemlerle işlenmiş ve yine de uzun süre sızdırmazlık garantisi bulunmayan, hassas yüzey işleme yöntemleridir. Bu yöntemlere mahkûm olmak yerine salmastra konulur ve sızdırmazlık ucuz ve güvenli bir şeklilde sağlanmış olur.
Hareketli parçalar arasında sızdırmazlığın sağlanması, hız, basınç, sıcaklık, ortam akışkanının kimyasal özellikleri gibi faktörlere bağlıdır. Ayrıca, salmastra kutusu dizaynı, mil ve yuvanın yüzey temizliği, salmastra yerleştirme şekli ve mil salgısı da salmastranın sızdırmazlık özelliğini etkiler.
İdeal Bir Salmastra Nasıl Olmalıdır?
- Basınç, hız, sıcaklık, akışkan gibi kullanılacağı ortam şartlarına uygun olmalıdır.
- Değişik şartlarda kullanılabilmeli, böylece stok çeşitleri en aza indirilebilmelidir.
- İlk alıştırma periyodunda mil ve salmastra yuvasına kolay ve kısa sürede adapte olabilmelidir.
- Mil salgısını hareket halindeyken absorbe edecek kadar elastik olmalıdır.
- Fazla sürtünme ve ısı oluşturmamalıdır.
- Mili aşındırmamalı, korozif etkisi olmamalıdır.
- Sık sık bakım ve ayarlama gerektirmemelidir.
- İstenilen çapta bükülebilecek kadar esnek olmalı, büküldüğünde kesitinde deformasyon olmamalıdır.
- Uzun ömürlü ve ekonomik olmalıdır.
Saltmastra Çeşitleri Nelerdir?
Kovan Tipi Salmastra: Salmastra kovanı vana mili boyunca olabilecek sızdırmazlığı önlemek amacıyla dizayn edilir. Yaygın salmastralar birçok malzemeden yapılır. Salmastralarda en çok kullanılanı uygun bir yağlayıcı ile yağlanmış örgü şeklindeki asbest salmastralardır. Dolgu mili fazla sıkıştırıp, çalıştırmasını zorlamadan sızdırmazlığı sağlanmalıdır. Salmastra sıkılmayacak kadar incelince değiştirilmelidir.
Çift Cıvata ile Sıkılan Salmastra: Bu tip sızdırmazlığı sağlayan dolgu malzemesi karşılıklı iki yönden eşit baskı uygulanarak sıkılır. Şayet salmastradan kaçak olursa daha fazla sıkılır. Sıkıştırma anında mil hareketinin kısaltılmasına dikkat edilmelidir. Salmastra aşınıp kullanılmaz hale gelince değiştirilir.
Fanus Tipi Salmastra: Vana sıcak serviste kullanılıyorsa dolgu arasına içinden soğutma akışkanı geçen bir fanus yerleştirebiliriz. Bazı yüksek basınçlı servislerde de salmastranın ilk bölümünden geçebilecek olan akışkanı tutmak için bu yöntem uygulanabilir. Fanus tipi salmastra düzeneği akışkanın partiküllü olduğu durumlarda verimli olarak kullanılabilir. Çünkü fanus sayesinde sızdırmazlık azalır ve vana mili aşınması ve kirlenmesi önlenir.
Enjeksiyon Tipli Salmastralar: Bu salmastra tipinde vana normal operasyon şartlarına geldiğinde enjeksiyon sıvısı verilmez. Salmastra düzeneği içinde bilyeli bir çek vana mevcuttur. Buna rağmen daha güvenli bir operasyon için çek vana ve enjeksiyon noktası arasına bir vana konulması uygun olacaktır. Sızdırmazlık sıvısının enjeksiyonu için ayarlama vidası çekilir, sıvı hatta verilir ve küçük vana açılır. Kacak kesilinceye kadar ayar vidası sıkılır. Bundan sonra vana sıkılır. Eksilen sıvı yerine ikmal yapılır.
