Bu yazımızda “RAM Nedir? RAM Ne Demek? RAM Ne İşe Yarar?” gibi sorulara cevap vermeye çalışacağız. Ayrıca RAM ile ilgili herhangi bir sorunuz varsa yorum kısmında yazmayı unutmayın. Elimizden geldiğince kısa sürede cevap vermeye çalışacağız.
RAM Nedir? RAM Ne Demektir?
RAM günümüzde kullandığımız bilgisayar, telefon, tablet, oyun konsolu gibi birçok elektronik cihazda kullanılan bir donanım bileşenidir. İngilizce “Random Access Memory” şeklinde açılımı olan RAM, Türkçe karşılığı; “Rastgele Erişimli Hafıza” anlamına geliyor. “RAM Nedir?” sorusuna kısaca cevap verecek olursak mikro-işlemcili sistemlerde kullanılan ve genellikle çalışma verilerini ve makine kodunu depolamak için kullanılan herhangi bir sırada okunabilen ve değiştirilebilen bir tür veri deposudur. Daha basit bir ifade ile bir bilgisayarın hafızasıdır. Ancak bilgisayar kapatıldığında bu hafızadaki tüm bilgiler silinir. Yani RAM’lerde depolanan bilgiler geçici bilgilerden oluşmaktadır.
Bilgi Notu: RAM, “Random Access Memory” kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır.
RAM bilgilerin geçici olarak depolandığı bir hafıza türüdür. Bilgisayarlar genellikle o an üzerinde çalıştıkları programlar ve işlemlerle ilgili bilgileri RAM adı verdiğimiz bu hafıza donanımında tutarlar. RAM ve Sabit Sürücüler (HDD, SSD vs.) temel olarak aynı bilgileri saklarlar, ancak işlemcinin RAM‘deki bilgilere erişme ve onları işleme hızı, sabit sürücülerdeki bilgilere erişme ve onları işleme hızından çok daha yüksektir.
Bilgisayarlar herhangi bir işlem yaparken program kodları ve verileri depolamak için RAM kullanırlar. RAM‘in karakterini tanımlayan en önemli özelliği; bütün hafıza noktalarına neredeyse aynı hızda erişilebilir olmasıdır. Diğer teknolojilerin çoğu belirli bir bit veya byte’ı okuduklarından gecikmelere neden olurlar. RAM’lerde bu durum söz konusu değildir. Birçok RAM türü uçucudur. Bunun anlamı HDD, SSD, USB Bellek vs. gibi hafıza depolama aygıtlarından farklı olarak bilgisayar kapatıldığında içerdiği veriyi tamamen kaybetmesidir.
Bilgi Notu: Yeni nesil RAM‘ler, bir bitlik veriyi dinamik RAM‘lerdeki gibi kapasitörde akım olarak ya da statik RAM‘lerdeki gibi bir flip-flop‘ta durum olarak saklayabilirler.
Yazılımlar RAM‘leri ayırarak bir kısmının daha hızlı sabit disk gibi çalışmasını sağlayabilir. Buna ‘RAM Disk’ denir. Kullanılan hafıza kaydedilmemiş ise, RAM disk bilgisayar kapandığında veriyi kaybeder. Ama kaydedilmemiş hafıza ayrı bir güç kaynağına sahip ise -pil, batarya vs. gibi- veriyi kaybetmez.
Hali hazırda teknolojilerdeki gelişmelerle birlikte sistem kapatıldığında geçici olmayan yani verileri koruyabilecek bazı RAM türleri geliştirilmektedir. Bu gelişmelerde kullanılan teknolojiler ise karbon nanotüpler ve manyetik tünel etkisi kullanan yaklaşımlar içerir. 2006’dan bu yana, kapasiteleri 64 GB olan ve performansları alışılagelmiş disklerin çok üstünde olan SSD (Solid State Drives) diskler kullanılabilir duruma gelmiştir.
Bilgi Notu: Bilişim teknolojilerinde “Bellek” kavramı herhangi bir bilgiyi, veriyi depolayabilen aygıt olarak tanımlanır. Buna göre Sabit Diskler (HDD – Mekanik Disk), SSD’ler (Solid State Drive), Flash (USB) Bellekler, SD Kartlar gibi depolama aygıtları ve RAM’ler birer bellek donanımlardır. Ancak “Bellek” içerisinde yer alan bilgiler bilgisayar kapatıldığında tamamen silindiği için RAM’ler geçici bellek (birincil bellek) olarak tanımlanırken saydığımız diğer depolama aygıtları kalıcı bellek (ikincil bellek) olarak tanımlanır.
Bellek Nedir? Bellek Ne Demektir? | Birincil ve İkincil Bellek!
Yukarıda bahsettiğimiz üzere bellek herhangi bir veriyi depolayan donanım birimidir. Bellek kavramı içerisine Harddiskler, SSD’ler, USB Bellekler ve RAM dahil olmak üzere hafızasına kayıt yapabilen tüm donanımları kapsar. Bir bilgisayar belleği genel olarak “Dahili” ve “Harici Bellek” şeklinde iki kısma ayrılır.
1- Dahili Bellek Nedir?
Bu bellek türü daha çok “birincil bellek veya sistem belleği” olarak ta isimlendirilir. Bilgisayar veya sistem çalışır durumdayken ihtiyacı olan veriye hızlı bir şekilde erişmesi için depolandığı bellek türüdür. RAM (Bellek) bu işlemler için tasarlanmış donanım birimleridir. Temelde iki farklı dahili Dahili Bellek (Sistem Belleği – RAM) türü mevcuttur: Bunlar: ROM ve RAM.
ROM – Read-Only Memory (Sadece Okunabilir Bellek): Kalıcı, yani sistem gücü kapandığında üzerindeki verileri saklamaya devam eden bellek türüdür. Genellikle bilgisayar ya da sistemin açılış ve ön yükleme (boot) işlemi için kullanılır.
RAM – Random Access Memory (Rastgele Erişimli Bellek): Sistem açılışının ardından, işletim sistemi yüklendiğinde sistem ya da bilgisayar RAM birimini kullanmaya başlar. RAM Nedir? Sorusunun en basit cevabı, işlemci yani CPU tarafından işlenecek verileri geçici olarak depolamakla görevli donanım aygıtıdır. RAM miktarının yüksek olması, işlemcinin işleyeceği verileri çok yavaş olan disk ya da diğer sürücülerden almak yerine RAM üzerindeki verileri kullanması sistemin en yüksek hızda çalışmasını sağlar. RAM birimi çok yüksek hızlıdır ancak verileri geçici olarak depolar. Yani sistem kapandığında ya da güç kesildiğinde üzerindeki veriler silinir. Bu nedenle işlemci-CPU tarafından işlenen yani kullanıcının üzerinde çalıştığı dosyaların sistem kapatılmadan önce kaydedilmesi gereklidir.
2- Harici Bellek Nedir?
Bu bellek türü “ikincil bellek” olarak ta isimlendirilir. Bilgisayar ya da sistem hem çalışır durumda hem de kapalı durumdayken verileri depolayan birimlerdir. Sistem içerisinde dahili olarak veya çıkarılabilir türleri mevcuttur. En çok bilinen örnekleri, HDD (Sabit Disk- Harddisk), SSD (Katı Hal Sürücü), USB Flash Bellek, CD/DVD gibi Kompakt disk sürücülerini örnek verebiliriz.
RAM’in Bilgisayarda Çalışma Prensibi Nasıldır?
Genel olarak RAM’ler birer elektronik bilgi depolama birimleridir. Bilgisayarlarda kullanılan RAM’ler, işlemcinin istediği bilgi ve komutları maksimum hızda işlemciye ulaştıran ve üzerindeki bilgileri geçici olarak tutan depolama donanımlarıdır. İşlemciler her türlü bilgiyi ve komutu bellek üzerinden alır. Bilgisayarın açılışından kapanışına kadar sağlıklı bir şekilde çalışmak zorunda olan en önemli bilgisayar bileşenlerinden biri RAM’dir.
Bilgi Notu: RAM Nedir? RAM Bellek Ne Demek? Sorularının en basit cevabı herhangi bir şekilde elektriksel verinin depolanması işlemidir. Fakat günümüzde daha çok hızlı ve geçici depolama anlamında kullanılmaktadır.
Eğer bilgisayarınızın işlemcisi devamlı olarak sabit diskinize (HDD, SSD vs.) erişmek zorunda kalsaydı çalışma performansı ciddi bir şekilde düşerdi. Veriler bilgisayarınızın belleğinde tutulduğu zaman işlemciniz bu verilere kat kat daha hızlı erişebilir.
Üstteki görselde de görüldüğü gibi işlemci belleğe farklı yollardan erişir. Veriler, ister sabit bir depolama kaynağından (sabit disk) ya da herhangi bir giriş kaynağından (klavye, fare) gelirse gelsin bunların çoğu öncelikle RAM belleğe gider. Bu aşamadan sonra işlemci, kendi için gerekli olan küçük veri parçalarını tampon bellekte (cache) saklar. Bilgisayarınızdaki bütün parçalar (işlemci, mekanik disk ve işletim sistemi gibi) takım hâlinde çalışır. Bilgisayar açılışından itibaren kapatılana kadar işlemciniz bellekleri kullanır. Bu aşamada akıllarda daha rahat kalması için bilgisayarı bir büroya benzetebiliriz. İşlemci büroda çalışan insan; harddisk dosyalarınızı sakladığınız dolaplar, RAM ise sizin masanız olacaktır. Kullanmak istediğiniz belgelere daha hızlı erişmek, her seferinde gidip dolaptan çıkarmamak için onları masa üstünde tutmak en akıllıcasıdır. RAM yani masa bir büroda olmazsa olmaz donanımlardandır.
Şimdi belleğin çalışmasına hep birlikte göz atalım.
– Bilgisayarınızı açtınız.
– Bilgisayar açılış verilerini ROM‘dan (Read Only Memory – Sadece Okunabilir Bellek) okur ve (POST- Power On Self Test) bütün aygıtların doğru çalıştığından emin olmak için açılış testlerini yapmaya başlar. Bu testin bir parçası olarak bellek denetleyicisi, bütün bellek adreslerini hızlı bir okuma/yazma işlemiyle test eder.
– Bilgisayar basit giriş/çıkış sistemini (BIOS Basic Input/Output System) ROM‘dan yükler.
– BIOS bilgisayar hakkında depolama aygıtları, açılış sırası, güvenlik, tak ve çalıştır özelliği gibi en temel bilgileri sisteme sunar.
– Bilgisayar işletim sistemini sabit diskten RAM’e yükler tabi ki sadece sistem için hayati olan kısımlar, RAM’de sistem kapanana kadar kalır. Bu işlemcinin, işletim sistemine direk ve hızlı erişimini sağlar.
– Siz herhangi bir uygulama başlattığınızda bu öncelikle RAM’e yüklenir. RAM kullanımını düzenlemek açısından sadece gerekli parçalar, bir uygulama açıldıktan sonra kullanılmak için açılan herhangi bir dosyada RAM’e yüklenir.
– İşiniz bitip dosyayı kaydedip kapattığınız zaman dosya, uygun olan depolama birimine (sabit disk) yazılır ve uygulama RAM’den kalıcı olarak silinir.
RAM Türleri Nelerdir?
Yukarıda “RAM Nedir? RAM Ne İşe Yarar?” gibi sorulara cevap verme çalıştık. Burada ise “Ram Türleri Nelerdir?” sorusuna da cevap vermeye çalışalım.
RAM türleri dediğimizde karşımıza iki kategori çıkmaktadır. Bunlar; Dinamik RAM (DRAM) ve Statik RAM (SRAM).
1- DRAM | Dinamik Rasgele Erişilebilir Bellek: Bu tip RAM’ler kısaca DRAM olarak isimlendirilirler. Günümüz bilgisayarlarında en yaygın kullanılan sistem belleği tipidir. Her DRAM bellek hücresi, basitçe bir entegre devre içerisinde yer alan transistör ve kapasitörlerden oluşur. Veri bitleri kapasitör içerisinde depolanır. Transistörler daima bir miktar sızıntı yaptıklarından, kapasitörler yavaş yavaş deşarj olurlar. Bu da depolanan verinin kaybolmasına sebep olur. Bu yüzden DRAM üzerine milisaniye aralığında yeniden elektrik yükü verilerek verinin kaybolması önlenir.
2- SRAM | Statik Rasgele Erişilebilir Bellek: Bu tip RAM’ler kısaca SRAM olarak adlandırılır. SRAM, dört ya da altı transistörden oluşur. DRAM gibi periyodik olarak elektrik yükü verilmesine gerek yoktur. Güç sağlandığı sürece bellek üzerindeki veriyi tutmaya devam eder. Bu nedenle daha hızlıdır ancak daha da pahalıdır. Bu da DRAM bellekleri bilgisayar sistemlerinde daha yaygın olarak kullanılan çözüm haline getirmiştir.
RAM Kapasiteleri ve Çeşitleri Nelerdir?
Bilgisayar, telefon, tablet ve birçok elektronik cihazın vazgeçilmez donanım birimi olan RAM bellekler, farklı RAM çeşitleri ve kapasiteleri ile karşımıza çıkmaktadır. Bilgisayarlarda kullandığımız RAM bellek kapasiteleri; genel olarak 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64 GB şeklinde olurken RAM çeşitleri ise DDR, DDR2, DDR3, DDR4, DDR4 şeklinde sınıflandırılıyor. Modern bir bilgisayarın en az 4GB RAM kapasitesine ve DDR4 RAM çeşidine sahip olduğunu hatırlatalım.
Yukarıdaki bilgilere göre cihazınıza istediğiniz kapasiteye ve çeşide sahip bir RAM’i takıp, kullanabileceğiniz anlamına gelmiyor. Öncelikle bilgisayarınızın desteklediği maksimum bir ram kapasitesi ve çeşidi bulunuyor.
Eğer laptop gibi dizüstü bir bilgisayar kullanıyorsanız marka model bilgisinden cihazın resmî web sitesine giderek laptopunuzun maksimum destekleyeceği RAM miktarı yani RAM kapasitesi ve uyumlu olan RAM çeşidini öğrenebilirsiniz. Farklı bir şekilde eğer masaüstü bir bilgisayar kullanıyorsanız, masaüstü bilgisayarınızın anakart marka-modeli bilgisinden resmî sitesine giderek anakartınızın maksimum destekleyeceği RAM kapasitesi ve uyumlu olan RAM çeşidini hemen öğrenebilirsiniz. Bir bilgisayar veya cihaz çentik yapısından dolayı DDR, DDR2, DDR3, DDR4, DDR4 kategorisinde RAM çeşitlerinden sadece bir tanesini desteklemektedir. Örneğin; DDR4 RAM destekleyen bir bilgisayara DDR3 RAM takamazsınız.
(Üstte: Masaüstü Bilgisayarlarda kullanılan RAM Tipleri)
Eğer satın aldığınız RAM bilgisayarınız ile uyumsuz ise bilgisayar hiçbir şekilde açılmayacaktır. Buradan uyumsuz RAM’in bilgisayarınızı bozacağı anlamı çıkmasın. Sadece bilgisayarınız açılmaz! Eğer uyumlu bir RAM takarsanız bilgisayarınızı tekrar kullanmaya başlayabilirsiniz. Bu nedenle RAM kapasitesi ve RAM çeşitleri içerisinden ihtiyacınıza uygun olanı seçmeden önce, anakartınızın hangi RAM çeşidi ile uygun olacağını ve hangi kapasiteye sahip olan RAM bellekleri çalıştırabileceğini öğrenmeniz gerekiyor.
RAM kapasitesi arttıkça bilgisayar performansının artacağını unutmayın.
(Görsel: Lenovo Z570 RAM Slotları)
RAM Mhz Nedir?
RAM’lerde Mhz değeri özellikle performanslı bir -özellikle oyun- bilgisayarı isteyen kullanıcıların ilk dikkat ettiği değer oluyor. Mhz (Megahertz) teknik olarak frekans (sıklık) birimidir. 1 MHz saniye başına bir milyon (1,000,000/s) devir işlem şeklinde tanımlanır. Megahertz ismini Alman fizikçi Heinrich Rudolf Hertz’den alır.
Bilgi Notu: En küçük birim Hz’dir (Hertz) ve saniye başına bir devir işlem şeklinde tanımlanır. 1 Hertz ise 1.000.000 Megahertz’e eşittir.
Kısaca RAM bellek üzerinde bulunan MHz ifadesi, bir RAM belleğin saniyede ne kadar devir işlem yaptığını bizlere kısaca anlatıyor. Google üzerinde RAM MHz öğrenme, RAM frekansı öğrenme ya da RAM hızı öğrenme vs. gibi arama yaptığınızda yaptığınız da aslında öğrenmek istediğimiz şey RAM belleğin saniyede kaç milyon devir yaparak işlem yaptığıdır.
Bilgi Notu: Burada Mhz değeri DDR olarak geçen RAM bellek türlerinde her devir de iki kez işlem yapacağı anlamına gelmektedir.
RAM CL Nedir?
RAM’lerin teknik özelliklerini okumak istediğimizde genellikle RAM’in Kapasitesi, Frekansı dışında pekte fark edilmeyen bir özellik daha bulunuyor. Gecikme Süresi denilen bu özellik İngilizce Column Address Strobe Latency veya CL şeklinde kısaltılır. “Cas Latency” olarak ta isimlendirilebilecek bu değer, bellekteki gecikme süresini ifade eder. Bu değer ne kadar düşük olursa RAM’in performansı o derece artar. Genellikle iki RAM arasında kalındığında veya performans konusunda duyarlı olanlar bu değere dikkat etmeleri gerekiyor.
Bir RAM’de Frekans değeri arttıkça CL (Gecikme Süresi) değeride artar ve tam tersi RAM’de Frekans değeri azaldıkça CL (Gecikme Süresi) değeri de azalır. CL Değerlerini anakartan düşürebilirsiniz. Ancak bu değer çok fark edilebilir bir değer olmayacağı gibi performansta ciddi bir artış anlamına gelmeyecektir.
Örnek vermek gerekirse 1666 MHz CL8 olan bir bellek, 1666 MHz hızda CL5 hızında çalıştırılabilir. Tabi bunun tam terside mümkündür. Ancak bunu yapmanız için frekans (Mhz) ayarlarını değiştirmeniz gerekiyor.
Bilgi Notu: Gecikme Süresi daha düşük olan RAM’ler den seçmenizi tavsiye ediyoruz. Ancak temel olarak normal kullanıcılar için fark edilebilir düzeyde bir verim almayacağınızı belirtelim.
RAM Frekans (Mhz) ve Gecikme Süresi (CL) Nasıl Öğrenilir?
Burada ise “RAM Mhz öğrenme, RAM frekansı öğrenme, RAM hızı öğrenme ve RAM CL değeri öğrenme” gibi Mhz ve CL ile ilgili sorulardan herhangi bir tanesini Google üzerinde arıyorsak veya merak ediyorsak; bunu öğrenmek aslında çok basit olduğunu belirtelim.
Bu işlemler için birkaç kısayol bulunuyor.
RAM Mhz ve CL değerini öğrenmenin en hızlı yolu RAM Bellek üzerindeki bilgileri okuyabilmek. Genel olarak bazı bellekler üzerinde RAM Mhz ve CL değeri yazılıyken bazılarında farklı değerler olabiliyor.
Örnek verecek olursak üstteki fotoda bellek üzerinde 2GB 1Rx8 PC3 – 10600S – 9 – 10 – B – 2 1333 şeklinde bir ifade yer alıyor. Burada 2GB RAM’in kapasitesini ifade ediyor. 1Rx8 ise tek taraflı bellek anlamına geliyor. Yani bir tarafı bağımsız işlem görüyor anlamında düşünebilirsiniz. Eğer 2Rx8 şeklinde olsaydı iki taraflı bellek anlamına gelecekti ve bu iki tarafı bağımsız işlem görüyor anlamında. Eğer 1rx8 ile 2rx8 ifadeli iki RAM’iniz varsa bu RAM’leri yan yana kullanabilirsiniz, uyumlu olacaktır.
PC3 – 10600S ifadesindeki PC3 – DDR3 RAM olduğunu, 10600S ifadesi ise 1333 Mhz -frekans- değerinin olduğunu ifade eder. 9-10-B-2 değerleri ise sırasıyla CAS Latency (CL), Row Column Delay (TRCD), Row Precharge Time (TRP) ve Row Active Time (TRAS) değerlerini ifade etmektedir.
Bilgi Notu: Uyumluluk için sadece 1rx8 ile 2rx8 ifadeleri yeterli değildir. Özellikle frekansına -yani Mhz değerine- dikkat etmeniz gerekiyor.
DDR4 SDRAM
DDR3 SDRAM
Burada anlattığımız bilgiyle RAM üzerindeki etiket verisini okuyarak RAM’in tam olarak ne olduğunu, tüm özelliklerini anlayabilirsiniz. Yine üstte verdiğimiz iki tablodan DDR3 ve DDR4 RAM modüllerinin üzerindeki bilgileri okumanıza yardımcı olacak bilgiler yer almaktadır.
Ancak bazen RAM’ler cihazın içerisinde slotlara takılıdır ve bu durumda bu değerleri okumak için bazı programlara vs. ihtiyacımız var.
Bilgisayarınıza takılı RAM’in Mhz (Frekans) değerini, kapasitesini (GB), Gecikme Değerini (CL), DDR türünü öğrenmek için bilgisayarınızı açıp – kapatmanıza gerek duymadan bazı paket programlar kullanabilirsiniz. Örneğin; yukarıda bilgisini verdiğimiz üzere Speccy, CPU-Z gibi programlarla RAM bellek hakkında birçok şeyi de görebilirsiniz.
Yine “Görev Yöneticisinden” bilgisayarınızın sahip olduğu RAM Mhz değerini -yani frekansını- hızlı bir şekilde öğrenebilirsiniz. Bunun için “Görev Çubuğu” üzerine sağ tıklayın ve ardından “Görev Yöneticisi” seçin; buradan “Performans” sekmesine gelerek “Bellek” yazan yeri seçin. Gelen pencerede; bilgisayarınıza takılı RAM’in miktarı, hızı (frekansı), kullanılan yuva sayısı, form faktörü ve anlık kullanılan bellek miktarı gibi birçok bilgiye ulaşabilirsiniz.
Bilgi Notu: Masaüstü bilgisayar RAM’leri ile laptop gibi dizüstü bilgisayar RAM’leri şekil ve büyüklük olarak birbirinden farklıdırlar ve birbirlerine uymazlar. Örneğin; aynı kapasite ve ram çeşidi destekleyen bir masaüstü bilgisayar RAM’ini laptop’a takıp kullanamazsınız. Boyut olarak masaüstü bilgisayar RAM’leri laptop RAM’lerine göre daha uzundurlar.
DRAM Paket Tipleri (Modülleri) Nelerdir?
1- Single In-Line Memory Module (SIMM): SIMM modüller 1990’lara kadar uzun bir süre kullanılan, ancak sonrasında kullanımı sona eren DRAM bellek tipidir. Bu modüller 32-bit veri yoluna sahip olup, 30 ve 72 PIN (temas noktası) olan iki farklı fiziksel yapıda sunulmaktaydı. SIMM kullanan bellekler 256KB, 1MB, 4MB, 8MB, 16MB, 32MB, 64MB kapasiteli olarak bulunurlar. Çift olarak kullanılırlar bu modüllerde bellekler tek başlarına çalışmazlar.
2- Rambus In-line Memory Module (RIMM): RIMM, Direct Rambus bellek modülünün ticari markasıdır. RIMM’ler DIMM’lere benzerler ancak pin sayıları ve çentik yapıları farklıdır. RIMM’ler verileri 16-bitlik paketler halinde aktarırlar. Hızlı erişim ve aktarım hızı nedeniyle modüller daha fazla ısınır. Modülün ve yongaların aşırı ısınmasını önlemek için RIMM modüllerinde modülün her iki yüzünü kaplayan “ısı dağıtıcısı” adı verilen alüminyum kılıf kullanılır. SO-RIMM, SO DIMM’e benzer fakat Rambus teknolojisi kullanılarak üretilmiştir. RIMM aslında soket ismidir. Ancak RDRAM denilen türlerin soketleridir. RIMM modüller 184 pinden oluşmaktadır. Ayrıca 232 pin ayak sayısına sahip olan modelleri de mevcuttur. BIOS ve çipsetin desteklemesi koşuluyla DIMM ve RIMM Modülleri aynı anakartta bulunabilmektedir.
3- Dual In-Line Memory Module (DIMM): Günümüzde kullanılan bellek modüllerinin de dahil olduğu DRAM tipidir. Çift sıralı olarak çevrilebilecek “Dual in-Line” ifadesi, temas noktalarının (PIN) RAM modülünün her iki yanında olduğunu belirtmektedir. DIMM modüllerin ilk örneği olan SDRAM (Synchronous DRAM) modüller; SIMM modüllerin iki katı daha fazla veri aktarımı sunan, 64-bit veri yolunu destekleyen 168-pin bağlantısına sahiplerdi. Daha geniş veri yolu DIMM modül üzerinde daha fazla verinin işlenebilmesi, yani sistem performansının artışı demektir.
Ayrıca masaüstü bilgisayarlarda kullanılan RAM’ler DIMM şeklinde isimlendirilirken laptoplarda kullanılan RAM’ler SODIMM şeklinde isimlendirilir. DIMM ve SODIMM birer modül yani DRAM paket tipidir.
SODIMM (Small Outline DIMM) soketler, özellikle laptop yani dizüstü bilgisayarlarda kullanılmak için tasarlanmıştır. DIMM soketler ile hemen hemen aynı özelliklere sahiptirler. Ancak boyut olarak daha küçük boyuta ve farklı pin sayılarına sahiptirler.
RAM bellek nedir? RAM bellek ne işe yarar? Sorularına cevap verdikten sonra, kavramamız gereken diğer bir önemli nokta ise hangi RAM’in bilgisayarımıza uygun olacağıdır. Yani bilgisayar için RAM yükseltme ihtiyacı duyarsanız birçok unsuru göz önüne almalısınız.
Peki, bilgisayarınızın RAM Bellek kapasitesini ve RAM Bellek çeşidini nasıl öğrenebilirsiniz?
DRAM Çeşitleri Nelerdir?
SDRAM: Synchronous DRAM (SDRAM), bellek hızını CPU saat hızı (clock speed) ile senkronize eder. Böylece bellek kontrolcüsü istenen veri hazır olduğunda saat hızını kesin olarak bilir. Bu sayede işlemci aynı sürede daha fazla sistem isteğine yanıt verebilir.
RDRAM: Rambus DRAM (RDRAM) adını üretici Rambus firmasından almaktadır. 1 GHz değerine ulaşan aktarım hızları ile oyun cihazları ve grafik kartlarında kullanılan bu bellekler 2000’lerin başlarında oldukça büyük talep görmekteydi.
DDR SDRAM: Double Data Rate SDRAM (DDR SDRAM) bellek teknolojisi aslında “synchronous” teknolojisinin geliştirilmiş halidir denebilir. SDRAM teknolojisinin bant genişliğini iki katına çıkarılması sayesinde geliştirilmiştir. Saat frekansını değiştirmeden; saat sinyalinin (clock signal) yükselen ve düşen kısımlarında veri aktarılmasını sağlayarak, iki kat daha fazla veri işleme olanağı sunulmuştur. DDR1 olarak da adlandırılan DDR SDRAM teknolojisinin başarısı üzerine; DDR2, DDR3, DDR4 ve günümüzde ilk örnekleri sunulmaya başlanan DDR5 SDRAM teknolojileri geliştirilmeye devam edilmiştir. Aynı teknolojiyi temel alıyor olmalarına rağmen bu teknolojiler geriye dönük uyumluluk sunmazlar. Dolayısı ile DDR2 bellek kullanılan bir sistemde DDR3 ya da DDR4 bellek kullanmak mümkün olmamaktadır.
Her yeni DDR teknolojisi öncekilere göre daha yüksek aktarım hızları ve performans sunmaktadır. Örneğin günümüzde en çok kullanılan bellek türü olan DDR4 RAM modülleri 2133MHz – 3200MHz aralığında hızlar sunarken, DDR5 RAM modülleri 3200MHz – 8400MHz aralığında aktarım hızları sağlamaktadır.
Bilgisayara RAM Nasıl Takılır?
Bilgisayarda RAM Slotuna RAM Modülü takılacağı zaman dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. RAM ilavesi için bilgisayarda boş bellek slotu olması gerekir. Aksi durumda mevcut belleğin sökülmesi ve yerine daha yüksek kapasiteli bir belleğin takılması gerekir. Eklenecek belleğin çalışma özellikleri açısından ana karta ve pin sayıları açısından da slota uygun olması gerekmektedir. Ayrıca takılacak bellek yalnız olmayacak ise diğeri ile aynı çalışma frekansına sahip olması gerekir. Slota takılacak olan RAM, kenarlarda bulunan temas dişlerine oturtularak takılır. Slota RAM takarken slot üzerindeki mandalların açık hale getirilmesi gerekmektedir. Daha sonra RAM üzerindeki çentik denilen kesik bölüm dikkate alınarak slota yerleştirilir. RAM’in slota tam oturduğundan emin olunduktan sonra üzerine hafifçe bastırılıp slot mandallarının kapatılması sağlanır. Eğer RAM takıldıktan sonra bilgisayar ekranı açılmıyorsa muhtemelen RAM’ler tam oturmamış veya temizlenmemiş olabilir. Bu durumda RAM’lerin slota tam oturup oturmadığını kontrol edin, RAM’in üzerindeki pinleri bir silgi ile silin ve slotun içerisine yabancı bir cisim olup olmadığını kontrol edin.
Bilgisayarımda Kaç GB RAM Bulunuyor?
Bilgisayarınızda kaç GB RAM olduğunu öğrenmenin birçok farklı yolu bulunuyor. Şimdi burada “Bilgisayarımda Kaç GB RAM Var?” sorusuna cevap verelim.
Bilgisayarınızdaki RAM miktarını yani RAM kapasitesini öğrenmenin ilk yolu masaüstüne bulunan “Bilgisayarım” simgesini sağ tıklayıp “Özellikler” sekmesini seçmek. Karşınıza gelen pencerede bilgisayarınıza takılı RAM kapasitesini hemen öğrenebilirsiniz.
Farklı bir şekilde “Görev Yöneticisinden” bilgisayarınızın sahip olduğu RAM miktarını -yani kapasitesini- hızlı bir şekilde öğrenebilirsiniz. Bunun için “Görev Çubuğu” üzerine sağ tıklayıp “Görev Yöneticisi” seçin; ardından “Performans” sekmesine gelerek “Bellek” yazan yeri tıklayın. Burada; bilgisayarınıza takılı RAM’in miktarı, hızı (frekansı), kullanılan yuva sayısı, form faktörü ve anlık kullanılan bellek miktarı gibi birçok bilgiye ulaşabilirsiniz.
Yine alternatif bir yöntem olarak Windows ve R tuşuna bastıktan sonra gelen “Çalıştır” penceresine “msinfo32.exe” yazıp “Enter” yapalım. Karşımıza “Sistem Bilgisi” penceresi gelecektir. Burada bilgisayarınıza ait birçok bilgiye ulaşmanız mümkün.
İsterseniz uygulama (program) kullanarak RAM ile ilgili teknik verilere ulaşabilirsiniz. Bunun için internet ortamında birçok uygulama bulunuyor. Bu uygulamalar çok küçük boyutta olup hızlı bir şekilde indirip kullanabilirsiniz. Örneğin; Speccy, CPU-Z gibi popüler uygulamaları kullanabilirsiniz.
RAM Soğutucu Nedir?
Öncelikle “RAM Soğutucu Nedir?” sorusunun yanıtını vermeden önce neden bir RAM soğutucuya ihtiyaç duyacağımızı kısa bir şekilde anlatalım.
Bu yazımızda genel olarak RAM Bellek Nedir? RAM Bellek Ne İşe Yarar? RAM Bellek Çalışma Prensipleri Nelerdir? gibi sorulara cevap vermeye çalıştık. Hep birlikte öğrendiğimiz üzere RAM’ler inanılmaz derecede hızlı işlem yapabilen donanım birimleri arasında yer alıyor. Saniyede milyonlarca işlemleri gerçekleştiren, verileri işlemcinin isteğine göre uyarlayan bir RAM modülünün ısınmaması için hiçbir neden yok. Haliyle bilgisayar üzerinde çok daha fazla iş veya işlem yapmaya başladığımızda RAM bellekler ısınma eğilimi göstereceklerdir.
Tabii RAM belleklerin belli bir sıcaklık derecesine kadar ısınması işlemlerimiz esnasında bazı problemleri ortaya çıkacaktır. Örneğin, bilgisayarınızın donması, kilitlenmesi, kendi kendine kapanmasına varan sorunlar ortaya çıkabilir. RAM soğutucu da bu gibi problemlerle karşılaşmamak ve RAM belleğin sıcaklığını ideal bir seviyede tutmak için kullanılan ek soğutma sistemidir diyebiliriz.
Peki, bir bilgisayar için RAM soğutucu gerçekten gerekiyor mu? Bunun kararını verecek olan elbette sizlersiniz. Eğer yüksek RAM bellek kullanımı isteyen programlar veya oyunlar oynuyorsanız bilgisayarınızın iç sıcaklığını düşürecek soğutma sistemlerinin yanında RAM belleğin ısınmasını engelleyecek soğutucular kullanabilirsiniz. Örneğin; overclock yapmak istiyorsanız, RAM soğutucu seçeneği olan ürünleri tercih etmeniz daha stabil bir kullanım sağlayacaktır. Ancak şunu net bir şekilde belirtelim. Hali hazırda bir çok sistemin iç soğutma sistemleri bilgisayarınız için yeterli düzeyde olacağını belirtelim.
“RAM soğutucu nedir? RAM soğutucu ne işe yarar?” veya farklı bir şekilde “Soğutuculu RAM almalı mıyım?” sorusunu siz de internet ortamında arıyorsanız, yaptığınız işin yüküne göre RAM’lerinizi seçmenizde fayda var.
RAM Seçimi Nasıl Yapılır?
Öncelikle bilgisayarınıza en uygun RAM modülünü seçmek için yukarıda cevaplarını verdiğimiz “RAM Nedir? RAM Mhz Nasıl Öğrenilir? RAM Tipleri Nelerdir?” sorularını öğrenmeniz gerekiyor. Böylece bilgisayarınız için en uygun RAM’i seçmeniz mümkün.
(512MB DDR3 DIMM RAM – Masaüstü | 512 MB DDR3 SODIMM RAM – Laptop)
Birincisi bilgisayarınız için RAM alacaksanız ilk olarak masaüstü veya laptop gibi dizüstü bilgisayarlardan hangisinin kullandığınız önemli olacak. Eğer masaüstü bilgisayar kullanıyorsanız etiket bilgisinde DIMM yazılı RAM’lerden eğer laptop için alacaksanız etiket bilgisinde SODIMM yazılı RAM’lerden almanız gerekiyor. İlk kuralımız bu. Çünkü bu masaüstü ve laptoplar için tasarlanan RAM’lerin uzunlukları birbirinden farklıdır.
İkinci işlemimiz bilgisayarımızın kullandığı RAM tipini öğrenmeniz gerekiyor. Genellikle bilgisayarlar DDR2, DDR3, DDR4 tipinde RAM modülleri kullanırlar. Bilgisayarlarımız bu RAM modüllerinden sadece bir tanesini desteklediğini unutmayın. Yani DDR2 RAM modülünü DDR3 RAM modülü destekleyen bir bilgisayara takamazsınız.
Üçüncüsü bilgisayarımızın desteklediği Mhz yani Frekans değerini öğrenmeniz gerekiyor. Şimdi her bilgisayarın desteklediği bir frekans değeri bulunuyor. Bu değeri laptop için laptopun marka modelini, masaüstü için masaüstü pc’nin anakart modelini Google’da aratıp resmi sitelerine giderek öğrenebilirsiniz. Eğer elinizde bilgisayarınızın RAM’i varsa veya teknik özelliklerini biliyorsanız aynı frekansa sahip bir RAM almanız gerekiyor. Farklı bir şekilde RAM takviyesi yapacaksınız ekleyeceğiniz RAM’in aynı frekansta olmasına dikkat edin. Aksi taktirde uyumsuz olacağından çalışmama ihtimali bulunuyor.
Dördüncüsü bilgisayarınıza takmak istediğiniz RAM bellek miktarı bilgisayarın desteklediği maksimum RAM bellek kapasitesi aşmaması gerekiyor. Eğer aşarsa ya tam verim alamazsınız veya bilgisayarınız açılmaz. Bu nedenle, RAM bellek seçmeden önce anakartınızın maksimum RAM bellek kapasitesini, devamında RAM tipleri arasından hangi türü desteklediğini öğrenmeniz gerekiyor.
RAM Kim Tarafından İcat Edildi?
Dr. Robert H. Dennard | IBM Üyesi | DRAM Hücresi Çiziminin Yanında (Devre Şeması)
Günümüzde kullanılan modern RAM’ler, icadını ABD’li Elektrik Mühendisi Robert Dennard‘ın 1968 yılında icat ettiği RAM‘e borçludur. 1966’da bir transistör ve bir kapasitörden oluşan; 1968’de ise patenti verilen bir transistör bellek hücresini icat etti. Bu, günümüzün dinamik rastgele erişimli belleğinin (DRAM) temeli oldu. 1984’te Dennard, tek transistör dinamik RAM‘in icadı ve ölçekleme teorisine katkıları da dahil olmak üzere FET teknolojisindeki öncü çalışmalardan dolayı Ulusal Mühendislik Akademisi üyeliğine seçildi. Dennard, IBM’deki araştırma bölümüne katılmadan önce Southern Metodist Üniversitesi ve Carnegie Teknoloji Enstitüsü‘nde Elektrik Mühendisliği okudu. Dijital devreler, cihazlar, hafıza, mantık ve mikro-elektronik konular hakkında çalışmaya başladı. Dinamik RAM için buluş 1967‘de geldi. Teknoloji o kadar yenilikçi ve kullanışlıdır ki, günümüzde çoğu durumda hala katı hal bellek sürücüleri ile birlikte bellek hücresi olarak kullanılmaktadır. Amacı veri depolamaktır ve bilgisayarlarda, cep telefonlarında ve veri depolaması gereken diğer elektronik cihazlarda kullanılır.
