Hayatımızda büyük bir yer kaplayan teknolojik aletlerle birlikte radyasyon kavramı da hayatımıza girdi. Radyasyon nedir, radyasyonun zararları nelerdir?
Radyasyon, diğer ismiyle ışınım, elektromanyetik dalgalar veya parçacıklar biçimindeki enerji yayımı ya da aktarımıdır. Radyoaktif maddelerin alfa, beta, gama gibi ışınları yaymasına veya uzayda yayılan herhangi bir elektromanyetik ışını meydana getiren unsurların tamamına da radyasyon denir.
Atom ise proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdek ve çekirdeğin etrafında dönen elektronlardan oluşmaktadır. Eğer herhangi bir maddenin atom çekirdeğindeki nötronların sayısı, proton sayısından fazla ise çekirdekte kararsızlık oluşur ve fazla nötronlar parçalanır. Bu parçalanma sırasında ortaya alfa, beta, gama adı verilen ve çıplak gözle görülmeyen ışınlar çıkar. Bu ışınlara “radyasyon” denir. Çevresine bu şekilde ışın saçarak parçalanan maddelere radyoaktif madde denir.
Radyasyon ilk çağlardan beri vardır ancak insanlığın radyasyonu keşfetmesi 1896’da Fransız fizikçi Henri Becquerel’ın uranyum tuzunun ışınlar yaydığını fark etmesiyle gerçekleşmiştir. İki sene sonra Marie Curie ve eşi Pierre Curie uranyum ile deney yaparken benzer ışınlara rastlamışlardır. Bu deneyde polonyum ve radyum oluştuğunu görmüşlerdir. Böylece bu iki elementi keşfetmişlerdir. Teknolojinin ve sanayinin gelişmesiyle de uranyum elementi kullanılmaya başlanmış ve radyasyonun etkileri giderek artmıştır.
Radyasyon; dalga, parçacık veya foton olarak adlandırılan enerji paketleri ile yayılan enerjidir ve daima doğada var olan, birlikte yaşadığımız bir olgudur. Radyo ve televizyon iletişimini olanaklı kılan radyo dalgaları, endüstride kullanılan x-ışınları ve güneş ışınları günlük hayatımızda var olan radyasyon çeşitleridir.
Radyasyon Çeşitleri Nelerdir?
İyonlaştırıcı radyasyonlar ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyonlar olmak üzere ikiye ayrılır. Girdiği ortamdaki iyonları ayrıştıran radyasyonlara iyonlaştırıcı radyasyon denir. İki tip iyonlaştırıcı radyasyon vardır. Bunlar; elektromanyetik radyasyonlar ve parçacıklı radyasyonlar.
İyonlaştırıcı olmayan radyasyonlar da optik radyasyonlar ve EMR nitelikli radyasyonlar olmak üzere ikiye ayrılır. Radyo dalgaları, mikrodalgalar, mobil ve cep telefonları, radyo FM ve TV vericileri, radarlar, trafolar, bilgisayarlar, akım taşıyan kablolar EMR nitelikli radyasyonlar grubuna girmektedirler.
Radyasyonun Zararları Nelerdir?
İyonlaştırıcı radyasyon, hücrenin genetik materyali olan DNA’yı parçalayabilecek kadar enerji taşımaktadır. DNA’nın parçalanması sonucunda hücreler ölür ve bu durum kansere yol açabilir.
Çevreye rastgele atılan radyoaktif maddeler insan, hayvan ve bitki sağlığına olumsuz etkiler yaparak çevreyi ve ekolojik dengeyi bozmaktadır. Ayrıca radyasyon canlılarda genetik değişikliklere ya da vücutta kalıcı değişikliklere sebep olabilir. Radyasyonun etkileri cins, yaş ve organa göre değişmekle birlikte, çocuklar ve gelişme çağındaki gençlerde genellikle gözü etkileyerek görme bozukluğu, katarakt gibi rahatsızlıklara neden olmaktadır.
Radyasyonun etkileri zamanla ortaya çıkar. Geçmişte yapılan nükleer silah denemelerinden dolayı toz bulutları radyoaktif maddelerle yüklenmiştir. Bu toz bulutları, atmosferin yüksek tabakalarına ve stratosfere yerleşerek radyoaktif yağışlar halinde yavaş yavaş yeryüzüne inmekte ve çevrenin, özellikle yüzeysel suların kirlenmesine sebep olmaktadır.
Radyasyonun çevreye zararları oldukça fazladır. Belli bir sınırı yoktur ve kilometrelerce uzağa etki edebilir. Buna örnek olarak; Ukrayna’daki Çernobil kazası sadece Ukrayna’da oluşan bir kaza olarak kalmamış, birçok bölgeyi etkilediği gibi ülkemizdeki Karadeniz Bölgesini de etkilemiştir.
Radyasyondan Korunmak İçin Neler Yapmalıyız?
Radyasyona maruz kalmamak için radyasyon yayan televizyonlar, cep telefonları, mikrodalga fırınlar, fön makineleri, bilgisayarlar gibi cihazları mümkün olduğunca az kullanmak gerekir.
Gece uyurken odada bilgisayar, televizyon, cep telefonu gibi cihazları açık bulundurmamak gerekir. Eğer açık bulundurmak gerekiyorsa, mümkün olduğunda uzakta tutulmalıdır.
Gün içinde iki su bardağı yoğurt tüketilmeli. Yoğurt, vücutta biriken zararlı maddeleri yok ettiği için vücuda giren radyasyonu yok etmektedir.
Gerekmedikçe röntgen çektirilmemeli.
İnsan hayatını tehdit edecek boyutta bir radyasyon alanı varsa, bu ortamdan hızla uzaklaşılmalı.
Kaktüslerin ortamdaki elektriksel alanı emdiği tespit edilmiştir. Bu nedenle odalarda kaktüs bulundurulabilinir.
