Renksiz, kokusuz, tatsız, 86 atom numarası ile periyodik cetvelin soy gazlar sınıfında yer alan radon; kaya, toprak ve sudaki doğal uranyumun radyoaktif bozunması sonucunda oluşur. Bu bozunma zincirinin ana atomları bütün doğal malzemelerde bulunabilir. Bundan dolayı radon, tüm yüzey kaya ve toprak parçalarından ve yapı malzemelerinden ortama salınır. Radon, periyodik cetvelin VIIIA grubunda yer alan soy gazdır.
Simgesi Rn, atom ağırlığı 222 olan radon doğada bütünüyle radyoaktif bir gazdır. -62 °C’ta kaynar; -71 °C’ta erir. 1900’de F. E. Dorn tarafından bulunmuş, 1908’de William Ramsay ve Robert Whytlaw-Gray tarafından yalıtılmıştır. Soy gazlar grubunun en son üyesi ve en ağırı olan radon, radyum tuzunun suyla işlenmesi sonunda, karışım durumunda bulunduğu hidrojen ve oksijenden, sıvılaştırılmış havadan geçerek ayrılır. Bilinen yirmiyi aşkın izotopunun başlıcaları arasında toryumunemanasyonu olan toron (220Rn), radyumun emanasyonu olan (222Rn) ve aktinyumun emanasyonu olan aktinon (219Rn) sayılabilir.
Radonun reaktivitesi zayıftır. Bu nedenle solunumla dokulara kimyasal olarak bağlanmaz. Ayrıca, dokulardaki çözünürlüğü çok düşüktür. Ancak, radon bozunma ürünleri, toz ve diğer parçacıklara tutunarak radyoaktif aerosoller oluşturur. Bu nedenle, taşınarak solunum yoluyla alınabilir. Solunum borusunda olan bozunma sonucunda, bronş epitelindeki radyasyon dozu artar. Zaman içerisinde kansere sebep olur. Binalardaki radon kaynağının büyük bir kısmı, binanın temelindeki toprak ve kayalardır. Radon ve diğer gazlar, toprak boyunca yükselir, binanın altında hapsolur. Hapsolan bu gazlar, basınç oluşturur. Evlerdeki hava basıncı genelde topraktaki basınçtan daha düşüktür. Binanın altındaki bu yüksek basınç nedeniyle gazlar yerden ve duvarlardan, daha çok çatlak ve boşluklardan, bina içlerine sızar.
Radon miktarı, ölçüm cihazları ile saptanır. Her ülke veya uluslararası örgütler evlerde müsaade edilebilir seviyedeki miktarı belirlemiştir. Söz konusu limit değerlerin aşılması halinde, radon konsantrasyonunu düşürücü tedbirlerin alınması tavsiye edilir. Uluslararası Atom Enerji Ajansı Temel Güvenlik Standartları (IAEA-BSS) çerçevesinde, radon için tavsiye edilen düzeyler 200-600 Bq /m3 olarak belirlenmiştir. Türkiye’de müsaade edilebilir radon konsantrasyonu ise 400 Bq /m3’tür. Yeryüzüne çıkan toprak gazının ihtiva ettiği radon miktarı, yeraltı sularında olduğu gibi önemli deprem habercilerindendir.
- Sembolü: Rn
- Atom Numarası: 86
- Atom Ağırlığı: 222
- Elemet serisi: Asal Gaz
- Periyodik Cetveldeki Yeri: 8A
- Maddenin Hali: Gaz
- Görünümü: Renksiz
