Herkese Merhaba. Bu yazımızda “Plazmoliz, Deplazmoliz, Turgor ve Osmotik Basınç Nedir?” sorusuna yanıt vermeye çalışacağız.
Bir hücrenin izotonik (eş yoğunlukta) ortamdan, hipertonik (daha çok yoğunlukta bulunan) ortama konulmasıyla hücrenin osmoz kurallarına göre su kaybederek büzülmesi durumudur. Bu olaya plazmoliz denir. Deplazmoliz olayının tersi olarak düşünülebilir. Ozmoz kuralları gereği hücre su kaybederken dış ortam su alır. Bu işlem hücre ile dış ortamın yoğunluğu eşitleninceye kadar sürer. İşlem sonunda hücre plazmoliz durumuna geçmiş olur. Bu büzülme uzun süre devam ederse bitki hücresi ölür.
Bir hücrenin izotonik (eş yoğunlukta) ortamdan, hipotonik (daha az yoğunlukta bulunan) ortama konulmasıyla hücrenin osmoz kurallarına göre su alarak şişmesi durumudur. Bu olaya deplazmoliz denir. Plazmoliz olayının tersi olarak da düşünülebilir. Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre şişer ve hücrenin çeperine uyguladığı turgor basıncı artar. Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre patlar ve hemolize uğrar. (Hücre çeperine sahip olan hücrelerde hemoliz olmaz. Bitki hücrelerinde hücre duvarı olduğu için hemoliz görülmez.)
Turgor basıncı ya da turgor, bitki hücrelerinin saf suya (yani hipotonik ortama) konmasıyla içine su alarak, şişmesi ve hücrenin çeperine basınç yapması olayına denir. Bir bitki hücresi saf suya konduğu zaman içine bir miktar su alır ve şişer. Hücre özsuyunun yüksek ozmotik yoğunluğundan dolayı dış ortamdaki su, hücre içine doğru hareket eder ve içeri giren su molekülleri hücre zarını dışarı yani hücre çeperine doğru bir basınçla iter. Bu basınca “Turgor basıncı” ya da “Hidrosostatik Basınç” denir. Turgor basıncı, suyun içeri girmesiyle hücre çeperine yapılan basınçtır.
Osmotik basınç; suyun meydana getirdiği bir basınçtır. Belirli bir yoğunluğu olan her çözeltinin saf suyla etkileşmesi halinde, ilişkiye geçtiği saf suyu emebilmesi için aktif olan bir değeri vardır. Bu değere o çözeltinin “osmotik değeri” denir. Osmoz olayları sırasında bizzat iş gören osmotik değere “osmotik basınç” denir. Osmotik basınç ile turgor basıncı arasındaki farka ise emme kuvveti denir. Daha basit bir tanımlama ile osmotik basınç; hücrenin sahip olduğu sitoplazma yoğunluğundan kaynaklanan emme kuvvetidir diyebiliriz. Osmotik basınç, belirli bir hacim çözücü içinde çözünmüş madde moleküllerinin sayısıyla yani konsantrasyonuyla doğru orantılıdır. Osmotik basınç, yoğunluk farkı nedeniyle oluşan bir çekim kuvvetidir ve osmotik basınç çözünmüş madde yoğunluğu ile doğru orantılıdır. Bir hücrenin madde yoğunluğu fazla ise osmotik basıncı da fazladır. Kısacası maddenin yoğunluğuna bağlı oluşturduğu basınçtır.
