Patent, buluş sahibinin, buluş konusu ürünü üçüncü kişilerin belirli bir süre üretme, kullanma, satma veya ithal etmesini engelleme hakkı olan belgedir. Buluşu yapılan neredeyse her şey patent koruması kapsamına dahildir. Buluşu yapılan bir ürün ya da sistemin bütün hakları patent sahibine ait olur ve ondan izinsiz kullanılamaz. Patent, ürün veya buluş sahibine, icat ettiği ürünün satışı, pazarlanması, çoğaltılması, bir benzerinin üretilmesi gibi alanlarda ayrıcalıklar getiren resmi bir belge ve unvandır.
Makineler, araçlar, aygıtlar, kimyasal bileşikler ve işlemleri ile her türlü üretim yöntemleri patent korumasının kapsamındadır.
Patent kelimesi esasen Latince kökenlidir ve “açık bırakmak” manasına gelir. Kelime, “pateden” sözcüğünden türetilmiştir. Herhangi bir ürünü kamusal alanda açık etmek, göstermek manasında kullanılır.
Patent yasalarının amacı; buluş yapmayı, yenilikleri ve yaratıcı fikri faaliyetleri teşvik etmek için gerekli olan korumayı ve buluşlarla elde edilen teknik çözümlerin sanayide uygulanmasını sağlamaktır. Verilen patentler ve bunların sanayide uygulanması ile teknik, ekonomik ve sosyal ilerlemenin gerçekleşmesi sağlanır. Sanayi alanında gelişmiş ülkelerde verilen patent sayılarının yüksekliği bu düşüncenin doğruluğunu kanıtlamaktadır.
Patent, özel değil devlet kurumları tarafından verilir. Patent ile birlikte bugüne dek pek çok buluş koruma altına alınmıştır. Patent, çok ciddi maddi kayıpların önüne geçer. Patentini eline alan kişiler çalışmalarını daha sağlıklı bir psikoloji ile yürütür. Gelişmiş ülkelerde patent sayısı çok ciddi düzeydedir. Geri kalan ülkelerde bu konuda ne yazık ki ciddi bir bilinçsizlik söz konusudur.
Bulduğumuz ürünün veya yöntemin, her ne ise, buluş basamağı içerip içermediğini anlamak için kullanılan kriter kısaca şöyle izah edilebilir.
Her buluş teknik bir probleme çözüm içermektedir. Her buluşçu da böyle bir probleme çözüm öneren kişi olarak karşımıza çıkmaktadır. İşte bu önerilen çözüm, tekniğin bu alanında uzman bir kişiye aşikar bir çözüm ise buluş aşaması içermediği kabul edilir ve patent alamaz. Kullanılan kriter kısaca böyle anlatılabilir. Esasen patentler kişisel hakları korumakla kalmaz, aynı zamanda devletlerin gelişimine de katkı sunar. Patent hakları ulusaldır, yani bir patent hakkı için başvuruda bulunduktan sonra elde ettiğiniz belge, ülke sınırları içinde geçerlidir. Tabi patent haklarını farklı ülkelerde de geçerli kılmak için dileyenler bu ülkelerin ilgili mercilerine başvurmak zorundadır.
Patent konusuna tarih tarihteki ilk çalışmalar 17. yüzyılın başına tekabül ediyor. Yani bu konu tahmin edilenin de ötesinde bir geçmişe sahip. Patent ilk olarak İtalya’da ortaya çıkmıştır. Avrupa’nın bu kavramla tanışması ise yaklaşık 150 yıl sonrasında gerçekleşiyor. ABD, ilk resmi patenti 1790 senesinde verdi. Fransa’da verilen ilk resmi patent ise bundan 1 yıl sonrasında gerçekleşti. Zaman içinde mucitlerin yeni çalışmalar yapmasına olanak tanıyan bu sistem, dünyanın pek çok ülkesi tarafından benimsendi.
Türkiye patent konusunda henüz yeni yeni bilinçlenen bir ülke. Bu konuda yetki sahibi kurum, Türk Patent ve Marka Kurumu. Bu kurum kendisine gelen patent başvurularını detaylı olarak inceler ve bir sonuca bağlar. Söz konusu buluşun özgün olduğu tespit edilirse başvuru olumlu sonuçlanır. Patent başvurularında başvuru formu, başvuru ücret dekontu, tarifname, özet ve fotoğraflar talep ediliyor. En güncel belgeleri doğrudan Türk Patent ve Marka Kurumu ile iletişime geçerek öğrenebilirsiniz. Aynı şekilde başvuru formu da bizzat bu site üzerinden indirilebilir. Patentin özeti, kısa ama ekonomik bir şekilde anlatılmalıdır. Özet kısmında ortalama 100 kelime ile etkili bir anlatım yapılır.
Patent Çeşitleri Neledir?
Patentler; faydalı model, incelemeli patent, incelemesiz patent gibi çeşitlere ayrılır. Bu çeşitlere biraz daha yakından bakalım:
İncelemeli Patent: Söz konusu patent türünde ilk olarak araştırmaya dair rapor yayınlanır. Hemen akabinde buluşla alakalı temel özellikler masaya yatırılır. Yani yeni ve özgün mü, sanayiye uygulanabilir mi, bu tip detaylar analiz edilir. Üçüncü şahısların incelemeli patentlere itiraz etme hakları bulunur. İncelemenin resmi anlamda yapılabilmesi adına 6 aylık itiraz süresinin geçmesi şarttır. Bu patent türünden onay alan kişiler, 20 yıllık bir hak elde etmiş olur.
İncelemesiz Patent: Bu tip başvurularda yeni ve öncü olma durumu, sanayiye entegre durumu ya da buluş basamağı irdelenir. Söz konusu patent türünü almaya hak kazananlar, 7 senelik bir koruma kazanırlar.
Faydalı Model: Genelde ufak buluşlar için başvurulan bir patent türüdür. Bunun için çok özel ve detaylı bir araştırma yapmaya lüzum yoktur. Genelde faydalı model başvuruları 1,5 sene içinde sonuç verir. Bu süreçte üçüncü kişiler gerekli itirazlarını gerçekleştirebilir. İtirazlar varsa değerlendirilir, aksi takdirde faydalı model belgesi adı verilen belge başvuru sahibine temin edilir. Faydalı model olarak bilinen patent türünde koruma 10 yıl boyunca geçerlidir.
