NATO Nedir? Ne Zaman Kurulmuştur? Üye Ülkeler Hangileridir?

Tarih | 14 Kasım 2017

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO), 4 Nisan 1949‘da Sovet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği’nin yayılmacı politikasına karşı 12 ülke tarafından imzalanan Kuzey Atlantik Antlaşması‘na dayanarak kurulan ve farklı dönemlerde 17 ülkenin daha katıldığı uluslararası askerî ittifaktır. NATO’nun asli görevi, üye ülkelerin özgürlük ve güvenliklerini korumaktır. NATO’nun merkezi Belçika’nın başkenti Brüksel‘de bulunmaktadır.

NATO’nun, topraklarının büyük bir kısmı Avrupa ve Kuzey Amerika’da bulunan yirmi dokuz üyesi vardır.Bu yirmi dokuz üyenin on ikisi, örgüte 1949’da katılan kurucu üyelerdir; diğer on yedi üye ise yedi genişleme süreci sonunda örgüte katıldı. Az sayıda NATO üyesi ülke GSYİH’sinin yüzde iki ve daha fazlasını savunmaya harcamaktadır, ABD ise NATO savunma harcamalarının dörtte üçünü gerçekleştirmektedir.

Tüm NATO üyelerinin toplam askerî harcaması, dünyadaki savunma harcamalarının %70’inden fazladır. Üyelerin savunma harcamalarının GSYİH’lerinin %2’si kadar olması gerekmektedir.

Kuzey Atlantik Antlaşması’nın 6. maddesine göre NATO’nun “sorumluluk bölgesi” Atlas Okyanusu’ndaki Yengeç Dönencesi’ne kadardır ve bu yüzden bazı üye ülkeler tamamen kapsanmamaktadır.

Kuzey Atlantik Antlaşması’nın örgüte üye ülkelerin silahlı bir saldırıya uğrayan herhangi bir üye ülkeye yardım etmelerini öngören 5. maddesi, NATO tarihinde ilk ve tek kez 2001’deki 11 Eylül saldırılarından sonra uygulandı. Gerçekleştirilen bu saldırıların ardından askerler, NATO liderliğindeki ISAF’in emrinde Afganistan’a konuşlandırıldı. Örgüt aralarında Irak’a eğitmen yollanması, korsanlığa karşı operasyonların desteklenmesi ve 2011’de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1973 sayılı kararı uyarınca Libya üzerinde uçuşa yasak bölgenin uygulanması gibi çeşitli ek rollerde yer aldı. NATO üyelerini istişareler için toplantıya çağıran daha az etkili 4. madde, Türkiye tarafından 2003’te Irak Savaşı sırasında, 2012’de Suriye İç Savaşı sırasında silahsız bir Türk F-4 keşif jetinin düşürülmesinin ve Suriye’den Türkiye’ye havan topu atılmasının ardından ve 2015’te Irak ve Şam İslam Devleti’nin ülkenin toprak bütünlüğüne yönelik tehditleri nedeniyle ve Polonya tarafından 2014’te Rusya’nın Kırım’a müdahalesinden sonra olmak üzere toplamda beş kere uygulandı.

Kuzey Atlantik Konseyinin toplantılarına NATO Genel Sekreteri (Anders Fogh Rasmussen) başkanlık etmektedir ve karar alınması gerektiğinde oybirliği ve genel uzlaşı aranmaktadır. Çoğunlukla oy veya karar bulunmamaktadır. Konseyde veya konseyin alt komitelerinde temsil edilen hiçbir ülke tam bağımsızlığını ve kararlarının sorumluluğunu kaybetmemektedir.

NATO’nun Çalışma Organları ve Görevleri

NATO Konseyi: Üye ülkelerin sürekli temsilcilerinden ya da dışişleri bakanlarından oluşur. NATO Genel Sekreterinin başkanlık ettiği bu toplantılarda ekonomik, askeri, siyasal, kültürel konular görüşülür.

Sekreterya: Genel Sekreter ve yardımcılarından oluşur. Görevi NATO’nun günlük işlerini yürütmektir.

Askeri Komite: NATO’ya üye ülkelerin genel kurmay başkanlarından oluşur. Askeri Komite NATO Konseyine bağlıdır. Askeri bakımdan en yüksek kuruldur. Bu kurulda savunma sorunları görüşülür. Komite içinde Daimi Grup adı ile anılan üçlü bir grup vardır. Bu grup yürütme organı işlevini görür. Görevi NATO Komutanlarına gerektiğinde emir vermektir.

NATO’nun dört büyük komutanlığı vardır. Bunlar:

Avrupa Yüksek Komutanlığı,
Atlantik Yüksek Komutanlığı,
Manş Komitesi Komutanlığı,
Amerika, Kanada Bölgesi Komutanlığıdır.

Nato Üye Ülkeler

Türkiye 1952’de Kore’ye asker gönderdikten sonra NATO’ya alındı. Yunanistan da 1952 ‘de Nato’ya üye oldu. 1949 da Sovet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği’nin yayılmacı politikasına karşı Batılı 12 ülke tarafından kurulmuştur. Kurucu Üyeleri (12 üye) ABD, İngiltere, Fransa, Kanada, Portekiz, İtalya, Norveç, Danimarka, Belçika, İzlanda, Hollanda ve Lüksemburg’tur. Türkiye NATO üyeliği altında Avrupa kıtası dışında ilk gez Afganistan’da görev üstlenmiştir.