Nabız kanın sol karıncıktan büyük atardamarlara pompalanması esnasında ,uç noktalardaki atardamarlarda oluşturduğu dalgalanmadır.Kalp atışının uçtaki atardamarlardan hissedilmesine nabız denir. Normal nabız, yetişkinde dk’da 60–100 kez çocukta dk’da 100–120 kez bebekte dk’da 100-140 kez civarındadır. Nabız, kalbin attığını gösterir. Nabız, bazen artar, bazen azalır. Bu artma ve azalma heyecana korkuya ve bazı hastaliklarin fizyolojik etkilerine bağlı olabilir.Nabız bilek ve boyundan ölçülebilir.
Nabız, kalbin 1 dakika içinde kaç kere kasıldığını yani kalbin hızını yansıtır. Kalp her kasılmasıyla bir miktar kanı atardamarlara (aort ve daha sonra bundan ayrılan dallara) fırlatır ve damarların esneyebilme özelliğinden dolayı atardamarlarda buna bağlı bir genişleme olur. Damar duvarı bu genişlemenin ardından elastik olduğundan dolayı eski durumuna döner, ardından bir sonraki atım ile yeni bir basınç dalgası ile tekrar genişler ve bu böyle devam eder gider. İşte bu genişleme, damarların yüzeysel seyrettiği yerlerde (el bileği, dirsek içi, kasık, şakak, ayak bileği gibi) nabız dalgası olarak hissedilir. Ayrıca hastalar ameliyat olduktan sonra nabız ölçen bir alete bağlı olurlar. Bu alet, nabzımızın dakikada kaç kere attığını ve nasıl attığını gösterir. Hastada bir sorun olmadığında ise bu alet çıkarılır.
Nabız değerlendirilirken; nabız hızına, ritmine ve hacmine bakılır.
Nabız hızı: Kalbin bir dakikadaki atım sayısıdır. Yetişkinlerde istirahat hâlinde normal nabız hızı dakikada 60-100 atımdır. Bebek ve çocukların nabız sayısı daha hızlı iken yaş ilerledikçe nabız sayısı azalır. Bu nedenle nabız değerlendirilirken kişinin yaşına göre nabız sayıları bilinmelidir.
- Taşikardi: Nabız sayısının yetişkinler için dakikada 100’ün üzerinde olmasına, taşikardi denir.
- Bradikardi: Nabız sayısının yetişkinler için dakikada 60’ın altında olmasına, bradikardi denir.
Nabız hızını etkileyen faktörler
- Egzersiz: Fiziksel aktivitelerin artması ile kalp atım hızı artar.
- Hipertermi: Yüksek ateş metabolik hızı artırarak nabız hızını artırır.
- Hipotermi: Nabız hızını azaltır.
- Akut ağrı ve anksiyete: Akut ağrı ve anksiyete sempatik uyarı oluşturur ve nabız hızını artırır.
- Kronik ve uzun süren ağrı: Uzun süren ve kronik ağrı, parasempatik uyarı oluşturur ve nabız hızını yavaşlatır.
- İlaçlar: Bazı ilaçlar, nabız hızını etkiler. Örneğin; dijital ve beta-blokerler kalp atım hızını azaltırken atropin hızlandırır.
- Yaş: Nabız hızı, yenidoğan döneminden puberte ve erişkin dönemine doğru azalır. Yenidoğanlarda nabız sayısı, dakikada 120-160 atım iken yetişkinlerde 60-100 atımdır.
- Metabolizma: Hipertiroidizm nabız hızını artırırken, hipotiroidizm nabız hızını azaltabilir.
- Kanama: Kan kaybı, sempatik uyarım nedeniyle nabız hızını artırır.
- Postür değişikliği: Ayakta durma ya da oturma, nabız hızını artırırken uzun süre yatma nabız hızını azaltır.
