Mikroskop, çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük cisimlerin birkaç çeşit mercek yardımıyla büyütülerek görüntüsünün incelenmesini sağlayan bir alettir. Öncelikle adından da anlaşılacağı üzere, mikro, yani çok küçük hücrelerin incelenmesinin yanı sıra, sanayi, menakür, genetik, jeoloji, arkeoloji ve kriminalistik alanında da büyük hizmetler görmektedir.
Mikroskobu, ilk önce Hollandalı Zacharias Janssen‘in, 1590 olaylarında bir teleskobu tadil etmek suretiyle meydana getirdiği kabul edilmektedir. Ancak bu sıralarda başka Hollandalı, Alman, İngiliz ve İtalyan bilginleri de, mercek sistemi tersine çevrilmiş bir teleskobun, cisimleri büyütmek için kullanılabileceğinin farkına varmışlardır.
İlk mikroskop 1660 da Hollanda’lı Anton van Leeuwenhoek tarafından yapılmıştır.
Mikroskobun Kısımları Nelerdir?
Işık mikroskobunun biri gövde diğeri optik olmak üzere temel iki parçası vardır.
Gövde Kısmı: Ayak, sap, tabla ve kızaktan oluşur. Ayak kısmı mikroskopların şekil, marka ve modeline göre değişir. Sap kısmı mikroskobu taşımak için kullanılır. Bu kısım ayakla eklem yaparak gövdeye bağlı ise arkaya doğru hareket edebilme özelliği verir. Lamın konduğu kısma tabla denir. Tablanın ortasında kondansörden gelen ışığı geçirmek için delik bulunur. Tabla üzerinde lamı sabitleştiren 2 maşa ya da gelişmiş şekillerinde lamın hareketini sağlayan şaryo bulunur. Birinci kızaktaki kaba ayar vidası (=makrometre) ile objektifin lama yaklaştırılıp uzaklaştırılması ve ince ayar vidası (=mikrometre) ile netliği sağlanır. İkinci kızak kondansörü taşır ve aşağı-yukarı doğru hareketini sağlar.
Optik kısmı: Aikroskobun esas görevini yapan kısmıdır. Optik kısım objektif ve okülerden meydana gelir.
Objektifler: İki ile beş deliği olan döner parça üzerine vidalanmışlardır. Mikroskobun cinsine göre çeşitli objektifler vardır. Genelde mikroskoplarda bulunan objektifler 10’luk, 40’lık ve 100’lüktür. Mikrobiyolojide en sık 100’lük objektif kullanılır. Bu objektif, lam ile objektif arasına immersiyon yağı (= sedir yağı) damlatılarak kullanılır. Bu nedenle immersiyon objektifi olarak da adlandırılır.
Okülerler: Çeşitli büyütme özelliğindedir. Alt ve üst olmak üzere çift merceklidir, üzerlerinde 5x, 10x, 15x, 20x gibi kaç kez büyütme yaptıkları yazılıdır.
Yardımcı Optik Kısım: Ayna ve kondansör takımından yapılmıştır. Aynanın bir yüzü çukur, bir yüzü tümsektir. Görevi ışınların kondansörün yardımıyla objektif ve okülere iletilmesini sağlamaktır. Ayna yerine ışık veren ampuller de kullanılır. Kondansör takım halinde bulunur. Takımın en altında filtre cam halkası vardır. Süzgecin en üstünde diyafram bulunur ve bir kol yardımı ile açılıp kapanır. Bu kısma iris de denir. Daha yukarıda mercek takımı bulunur. Altı geniş olup üstü lama kadar dayanan kısmı düz ve dar çaplıdır.
