Mikoloji veya Mantar Bilimi, Botaniğin, mantarlara ilişkin bölümüdür. Mikoloji; mantarlar alemini, onların genetik, biyokimyasal ve taksonomi özelliklerini ve kullanım alanlarını inceleyen bilim dalıdır. Mikolojiyle ilgilenen bilginlere mikolog ya da mikolojist denir. Mantarlar; kendi besinlerini kendisi üretemeyen basit yapılı (bitki değil) canlılardır. Mantarlar nemli yerlerde, çoğunlukla ormanlarda, çeşitli yiyeceklerin (ekmek gibi), meyve ve sebzelerin üzerinde yaşar. Mantarlara; küf mantarları, maya mantarları, parazit mantarlar, şapkalı mantarlar örnek olarak verilebilir veya sınıflandırılabilir.
1- Maya mantarları, tek hücreli mikroskobik canlılardır. Bu nedenle çıplak gözle görülemezler. Mayalar, alkollü maddelerin elde edilmesi, başta ekmek olmak üzere çeşitli unlu mamullerin üretiminde, yoğurt ve peynir yapımında kullanılır.
2- Küf mantarlarının çoğalmak için oluşturdukları sporlar, açıkta bırakılan salça, ekmek, limon, peynir gibi besin maddelerinin üzerinde gelişerek küflenmeye yol açarlar.
3- Parazit Mantarlar, mantar hastalığına neden olurlar. İnsan, hayvan ve bitkilerin üzerinde yaşayabilirler. El ve ayak tırnaklarında şekil bozukluklarına, çocukların ağzında oluşan pamukçuk hastalığına ve saç kıran hastalığına parazit mantarlar neden olur.
4- Şapkalı mantarlar ormanlarda, çayırlarda ve gübre ile karışmış humuslu topraklarda çürükçül olarak yaşarlar. İnsanlar tarafından yenilebilen mantarlara kültür mantarları denir. Bunların yenen tipleri olduğu gibi çok zehirli olanları da vardır. Bu nedenle kültür mantarları dışındakilerin yenilmemesi tavsiye edilir. İhtiyaç duydukları besinleri başka canlılardan hazır olarak ya da topraktan alırlar.
İnsanlar çok eskiden beri mantarlarla ilgilenmişlerdir. Mantarların bazılarının yendiği, bazılarının tehlikeli olduğu biliniyordu. Mantarlara ilişkin ilk temel eser, 16.yüzyılın sonlarına doğru yayınlandı. 1729’da mantarların kendiliğinden değil de sporlardan oluştuğu, sporla çoğaldığı anlaşıldı; daha sonra bu alanda biyolojik incelemeler yapıldı, mantarların çoğalma süreçleri üzerinde duruldu. Böylece mantar bilimi alanında çok büyük bir ilerleme oldu ve yüz binden daha fazla mantar türü tanımlandı.
Mantar bilimi sayesinde yapılan çalışmalardan elde edilen bazı veriler kısaca şöyledir. Zehirli ve yenebilen mantarların tüm çeşitleri saptanmıştır. Birçok deri ve iç organ hastalığı mantarlardan ileri geldiği tespit edilmiştir. Asalak mantarlar bitkilere büyük zarar vermektedir ancak biramayaları gibi yararlı mantarlar da vardır. Ayrıca antibiyotiklerin çoğu, mantarlardan elde edilmektedir.(Bakınız: Penisilin)
Mikoloji, önceleri mantarların bitkilerle akraba oldukları düşünüldüğü için botaniğin bir dalı olarak sayılıyordu. Daha sonraları yapılan genetik çalışmalarında mantarların hayvan ya da bitki olmadıkları anlaşılmıştır. Böylece mikoloji bir bilim dalı olarak kabul görmüştür. İlk mikoloji derneği 1896 yılında İngiltere’de kurulmuştur.
Günümüzde yapılan çalışmalarda, mayalar ve ökaryotik olarak Schizosaccharomyces pombe model organizma olarak kullanılmaktadır. Çoğu mantar ürünü toksinler, antibiyotikler ya da diğer ikincil ürünleri içerebilir. Örneğin, dünyanın her yerinde yayılış gösteren Fusarium cinsi ve toksinleri ölümcüldür. Buna rağmen mantarlar, simbiyotik canlılar olarak ölü maddeleri tekrar doğaya kazandırmada, mikoriza oluşturmada (bitkilerle ortaklıkları) ya da karbon döngüsünde önemli rol oynayan likenleri oluşturmada önemlidirler.
Mikroorganizma türlerinden biri olan mantarlar da bakteriler gibi insanlarda hastalıklara neden olur. Mantarların yaptığı hastalıklara mikoz adı verilir. Mantarlar, ekonomik ve sosyal olarak da hayvan ve bitkilerde oluşturdukları hastalıklar yönünden de oldukça önemlidirler.
Kaynak: Wikipedia
