Yaklaşık 5.000 yıldır, insanlar temizlik ürünleri hazırlamıştır ancak sabun ve suyun basit kombinasyonu, yeni koronavirüs de dahil olmak üzere bulaşıcı hastalıklara karşı en güçlü silahlardan biri olmaya devam etmektedir. Yine de, COVID-19 gibi salgınlar ortaya çıktığında ve panik yapıldığında, insanlar çoğu virüslere karşı gereksiz veya etkisiz olan her türlü kimyasal temizleyiciyi satın almak için acele ederler. Köpük el dezenfektanları, kolonya gibi ürünler mağaza raflarında azalmakta hatta kalmamaktadır. Fakat birçoğu virüsleri öldürmek için gerekli miktarda alkol (en az yüzde 60) içermemektedir. Yeni koronavirüsün en çok etkilediği ülkelerde, haber fotoğraflarında kamusal alanlar, kaldırımlar boyunca veya ofis binaları içinde çamaşır suyu çözeltileri püskürten koruyucu giysiler içinde görev yapan ekipleri gösterilmektedir ancak uzmanlar, bunun koronavirüsün yayılmasını nötralize etmek için gerekli olup olmadığı konusunda şüphelidir. Ayrıca çamaşır suyu metali korozyona uğratabilir ve zamanla çok fazla solunduğunda diğer solunum sağlığı sorunlarına yol açabilir.
Dezenfeksiyon İçin Ne Önerilir?
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, masalar, kapı kolları, kapı tokmakları, elektrik anahtarları, tezgâhlar, kulplar, telefonlar, klavyeler, tuvaletler, musluklar ve lavabolar gibi sık dokunulan yüzeylerin günlük dezenfeksiyonunu önermektedir. Dezenfeksiyondan önce kirli yüzeylerde deterjan veya sabun ve su kullanılması önerilir. Çamaşır suyu, alkol veya hidrojen peroksit içeren ürünler mikropları öldürmede en iyisidir. Çevre sağlığı uzmanları çamaşır suyu yerine, iç veya dış mekanlardaki bir yüzeyi kolayca dezenfekte etmek için bulaşık deterjanı gibi daha yumuşak sabunların kullanılmasını önermektedir. Sirke ve diğer doğal ürünler önerilmez. Evdeki biri hastalanır ve grip benzeri semptomlar gösterirse SARS-CoV-2’nin plastiklerde 16 saat boyunca hayatta kaldığı gösterildiği için evdeki nesneler düzenli olarak dezenfekte edilmelidir. Hangi temizlik solüsyonunu kullanılırsa kullanılsın, virüsleri ve diğer patojenleri öldürecek kadar uzun süre yüzeye temas etmesine izin verilmelidir. Gereken süre kimyasal maddeye bağlı olacaktır. Aynı anda farklı temizlik maddeleri kullanılmamalıdır. Bazı ev kimyasalları diğerleriyle karıştırılırsa tehlikeli ve zehirli gazlar oluşturabilir.
Sağlık görevlilerinin neden sabunu tercih ettiğini tam olarak anlamak için, koronavirüsün vücut dışında nasıl var olduğunu ve virüsün ortak yüzeylerde ne kadar süre kalacağı hakkında araştırmaların ne dediğini bilmek yardımcı olur.
Koronavirüsün Yayılma Şekli
İnsanların koronavirüs ile enfekte olmalarının birincil yolu kişiden kişiye bulaşmadır. Sarılma, el sıkışma veya kalabalık bir kamusal alanda bulunma şeklindeki bir yakın temas, enfekte olmuş bireylerin genel olarak hapşırması veya öksürmesi ile çıkan damlacıklar yoluyla hastalık kolayca yayılır. Solunum damlacıkları ağır olduğu için genellikle kolayca yere düşer. Nereye indiklerine bağlı olarak virüsler burun veya ağza taşıyan el ile dokunulmadan önce enfeksiyona yol açan bir yüzey üzerinde kalabilirler. Tüm virüsler, bir viral zarf olarak bilinen yağ bazlı bir kılıf içerebilen lipitler ve proteinler topluluğu içinde paketlenmiş genetik kod parçalarıdır. Zarflı bir virüsün yok edilmesi, bir yüzeyde aylarca sürebilen mideyi ve bağırsakları bozan norovirüs gibi zarfsız virüslerden daha az çaba gerektirir. Zarflı virüsler tipik olarak vücut ya da hücre dışında sadece birkaç günlüğüne hayatta kalır ve öldürülmesi en kolay olanlar arasında kabul edilir çünkü kırılgan dış kısımları bozulduğunda kendileri de bozulmaya başlarlar. Yine de her zarflı virüs farklıdır ve dünyadaki bilim insanları, yeni koronavirüsün resmi adı olan SARS-CoV-2’yi nasıl biriktiğini anlamak için yoğun bir şekilde araştırmaktadır. Yüzeylerde SARS-CoV-2’nin karton üzerinde 24 saat, paslanmaz çelikte iki gün ve polipropilen adı verilen sert bir plastikte üç gün kaldığı bulunmuştur. Virüs, bakterileri ve virüsleri doğal olarak parçalayan bir malzeme olan bakır üzerinde dört saat boyunca tespit edilebilir.
ABD’de Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, yüzeylerin virüslerin bulaştığı birincil yol olarak düşünülmediğini vurgulasa da, kalabalıktan kaçınmak için çevrimiçi ürün siparişi veren kişiler kontamine olmuş (kirlenmiş, bulaşmış) bir karton veya paketle makul bir şekilde temas edebilir. Uzmanlar günlük yüzeylerle ilgili çok fazla spekülasyon yapmak istemese de genel tavsiye eşyaların ve ellerin dikkatli bir şekilde yıkanmasıdır. Ancak çalışmaların sınırlamaları vardır. Ekipler virüsü yüksek kontrollü bir laboratuar ortamında incelemiştir. Merdiven korkuluğu veya otobüs direği gibi yaygın olarak temas edilen alanlar daha yüksek miktarda virüs içerecek ve enfeksiyon için daha büyük bir risk oluşturacaktır. Çevresel koşullar, virüsün ne kadar kalabileceğini de etkileyebilir. Örneğin, nemin solunum damlacıklarının havada dolaşmasını zorlaştırdığı düşünülür ve ultraviyole ışığın virüsleri bozduğu bilinmektedir. Çalışmalar ayrıca yeni koronavirüsün aerosoller (havadaki küçük partiküller) olarak üç saate kadar kalabileceğini bulmuştur fakat daha büyük solunum damlacıklarının bulaşıcı olma olasılığının daha yüksek olduğunu açıklanmıştır.
Ahşap ve Gıda Üzerindeki Koronavirüsler
Çalışmalar giyim veya eşya gibi öğeleri içermese de yeni koronavirüsün gıda yoluyla bulaşabileceğine dair bir kanıt yoktur. İnfluenza (grip) virüsleri üzerinde yapılan çalışmalarda, giysi ve ahşap gibi gözenekli maddelerin virüsü dört saatten fazla bulundurmadığı görülmüştür çünkü bu maddeler nemi virüsten uzaklaştırır ve bozulmasına neden olur. Neye dokunulursa dokunulsun sabun ve su, herhangi bir enfeksiyona yol açmadan önce koronavirüsü ellerden çıkarmanın en iyi yoludur. Koronavirüs cilde nüfuz etmez çünkü derinin en dış tabakası hafif asidiktir, bu da çoğu patojenin vücuda girmesini önler. Sabun etkili bir şekilde çalışır çünkü kimyası koronavirüsün dış zarfını açar ve bozulmasına neden olur. Bu sabun molekülleri daha sonra suda yıkanmış küçük virüs parçalarını hapseder. El dezenfektanları bir virüste bulunan proteinleri parçalayarak benzer şekilde çalışır. Uzmanlar, musluk suyunun da endişe kaynağı olmadığını çünkü herhangi bir kontaminasyonun atık su yoluyla gelmesi gerektiğini söylemektedir. Koronavirüs dışkıda bulunmasına rağmen, ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerine göre virüs henüz atık suda tespit edilmemiştir. Şu anda ihtiyacımız olan son şey insanların musluk suyu içmekten ya da ellerini yıkamaktan korkmalarıdır.
Çamaşır Suyu Ne Şekilde Kullanılmalı?
Çamaşır suyu, bakterilere, mantarlara ve koronavirüsler dahil birçok virüse karşı etkili bir dezenfektan yapmak için soğuk suyla seyreltilebilir. Genellikle 3,8 litre (1 galon) soğuk su için dörtte bir bardak ağartıcı kullanılabilir fakat kullanılan ağartıcının etiketindeki talimatların izlediğinizden de emin olunmalıdır. Gerektiği gibi seyreltilmiş çamaşır suyu çözeltisi hazırlandıktan sonra dezenfekte etme yeteneği zamanla azaldığı için 24 saat içinde kullanılmalıdır. Plastik oyuncaklar gibi gözenekli olmayan ürünler 30 saniye boyunca seyreltik çamaşır suyuna daldırılabilir. Çamaşır suyu ile zarar görmeyecek ev yüzeyleri 10 dakika veya daha fazla maruz kalmalıdır. Çamaşır suyu çözeltileri el yıkama ve / veya el dezenfektanı yerine kullanılmamalıdır.
Alkol Virüsler Üzerinde Etkili midir?
Farklı formdaki alkoller birçok patojeni öldürmek için etkili olabilir. Alkol suyla (veya el dezenfektanı yapmak için aloe vera ile) seyreltilebilir ancak koronavirüsleri öldürmek için yaklaşık % 70’lik bir alkol konsantrasyonu olduğundan emin olmak gerekir. Birçok el dezenfektanı yaklaşık % 60 alkol konsantrasyonuna sahiptir ve Lysol yaklaşık % 80 içerir, bunların hepsi koronavirüslere karşı etkilidir. Virüsleri öldüreceklerinden emin olmak için yüzeylerde % 70 alkol çözeltileri 30 saniye boyunca (cep telefonları da dahil olmak üzere) bırakılmalıdır ancak garantiyi geçersiz kılmadığından emin olmak için telefon üreticisinin tavsiyelerine bakılmalıdır. Saf (%100) alkol bu amaç için çok hızlı buharlaşır. Buharlaşmayı önlemek için %70 alkol içeren kaplar kapalı tutulmalıdır. Su ile %70 alkol çözeltisi eller için çok sert olacaktır ve eller için kullanılmamalıdır.
Hidrojen Peroksit Kullanılabilir mi?
Hidrojen peroksit tipik olarak yaklaşık %3’lük konsantrasyonlarda satılmaktadır. Yüzeydeki koronavirüslere karşı etkili kullanım için olduğu gibi kullanılabilir veya %0,5 konsantrasyona kadar seyreltilebilir. Silmeden önce yüzeylerde bir dakika bırakılmalıdır.
Sirke Koronavirüsü Öldürür mü?
Koronavirüslerle savaşmak için sirke, çay ağacı yağı ve diğer doğal ürünler önerilmez. İnfluenza (grip) virüsü üzerine yapılan bir araştırma %10’luk bir malt (arpa) sirkesi çözeltisi ile temizlemenin etkili olduğunu, birkaç başka çalışma da sirkenin virüslerin veya diğer mikropların önemli bir kısmını öldürebildiğini bulmuştur. Çay ağacı yağı uçuğa neden olan virüsü kontrol etmeye yardımcı olsa da koronavirüsleri öldürebileceğine dair bir kanıt yoktur.
