Katalizörün görevi, egzozdan çıkan zararlı egzoz gazlarını (emisyonları) zararsız hale dönüştürmektir. Katalitik konvertöre “oksidasyon katalizörü” de denmektedir. Katalitik konvertör, egzoz gazında bulunan ve zararlı olan: yanmamış hidrokarbonları (HC), Karbonmonoksiti (CO), Nitro oksitleri (NOx) kimyasal reaksiyona sokarak zararsız hale getirir.
Egzoz emisyonlarının yasal düzenlemelerle sıkı bir şekilde takip edilmesiyle, araçlarda katalitik konvertörün kullanılması zorunlu hale gelmiştir. Artık üretilen otomobiller belirli egzoz standartlarını karşılamak zorundadır, emisyon kontrollerinden geçemeyen otomobillerin trafiğe çıkışı yasaklanmıştır. Egzoz emisyon standartlarında, ülkelerin belirlediği yasal limit değerler veya avrupadaki gibi Euro normları (Euro 4, Euro 5, Euro 6 gibi) referans alınmaktadır.
Katalitik konvertör hem benzinli hem de dizel motorlarda kullanılır.
Katalizör, işlevi ve arızası hakkında detaylar aktarılırken, katalizörün egzozdan gelen zararlı gazları etkisiz hale getirdiği ve bozulması halinde arabada kötü bir kokuya neden olduğu ayrıntıları aktarılır. Katalizör işlevleri, katalizör arıza sebepleri, katalizör arızasının fark edilmesi, arızalı parçanın değişimi hakkında detaylar, aşağıdaki alt başlıklardan bilgi vermeye çalıştık.
Katalizör İşlevleri Nelerdir?
Katalizörün işlev özellikleri hakkında detaylar şu şekilde sıralanırlar:
- Katalizör, egzoz gazında yer alan hidrokarbonların, zararsız yapıya getirilmesinde görev alır.
- Katalizör, egzoz gazında yer alan karbonmonoksitin, zararsız hale getirilmesi işlevini sağlar.
- Katalizör, egzoz gazında yer alan nitro oksit’i zararsız hale getirme işlevini görür.
- Bu işlevler katalizörün sağladığı reaksiyon işlemi ile gerçekleştirilir.
Bu işlevlere bağlı olarak aracın yakıt kalitesi ve yakıt ile buluşan motorun performansı, katalizörün doğru çalışmasına ve arızalı olmamasına bağlıdır.
Katalizör Arızası Sebepleri Nelerdir?
Katalizör arızası nedenleri hakkında detaylar şu şekilde aktarılır:
- Katalizör içerinde seramik bir petek gövde barındırır.
- Bu petek gövdenin üzerinde yer alan maddelerin etkilerini kaybetmeleri sebebiyle, katalizör arızası yaşanır.
- Bu petek gövdenin kırılması veya hasar görmesi sebebiyle, katalizör arızası yaşanır.
- Katalizörün zaman içerinde tıkanması sebebiyle, katalizör arızaları ile karşılaşılır.
- Araç motorunun yağ yakma sorununun bulunması sebebiyle, katalizör tıkanması problemi ile karşılaşılır.
Katalizörün arızalanma sebebi aracın yağ yakma problemi olabileceği gibi, katalizörün içinde yer alan seramik gövdenin zarar görmesi ve işlevini yitirmesi sebebi ile araç yağ yakmaya başlayabilir. Bu iki arıza tipi birbirleri ile bağlantılı özelliklere sahiptir.
Katalitik Konvertör (Katalizör) Arızası Nasıl Anlaşılır?
- Egzozdan kötü koku gelmesi (genelde çürük yumurta kokusu)
- Yüksek egzoz emisyon değerleri (muayeneden geçemez)
- Fazla yakıt tüketimi (yüzde 10 ile 20 arası artış)
- Motor performansının azalması
- Motor devirlenmesinde zorluklar
- Katalizör içerisinden tıkır tıkır ses gelmesi
Yukarıdaki belirtiler görülmeye başladığı zaman katalitik konvertörden şüphelenilmelidir. Katalizörün çalışma performansı oksijen (lambda) sensörlerinin sinyalleriyle kontrol edilir. Oksijen sensörleri, yanma gazı içerisindeki oksijen miktarını ölçerek milivolt cinsinden motor kontrol ünitesine sinyal yollar. Ayrıca ölçülen değerlere göre de motor kontrol ünitesi hava-yakıt karışımını ayarlar.
Katalizör Arızası Nasıl Fark Edilir?
Katalizör arızasının anlaşılması için araçta dikkat edilmesi gereken ayrıntılar şu şekilde sıralanır:
- Araçta, katalizör arızasını bildiren arıza lambası yanması halinde, katalizör arızalanır.
- Araç içerisinde, sürüş sırasında kötü koku alınıyorsa, katalizörde arıza meydana gelir.
- Arabanın egzoz emisyon oranı rakamları yüksek rakamlarda ölçülüyorsa, katalizör arızalıdır.
- Araba kullanımında her zamankinden daha fazla yakıt harcanıyor ve bu duruma çözüm bulunamıyorsa, katalizör arızalıdır.
- Arabanının çekiş gücü standart yapısına göre düşüş yaşadıysa, motor performansı yeterince verimli değilse, katalizör arızalıdır.
Katalizör Değişimi Nasıl Yaptırılır?
Katalizörü yeniletmek için kişinin araç markasına ait hizmet sunan, araç yetkili servislerine gidilir. Yetkili servisler arızalı katalizörün, neden arızalandığının sebebini kesin olarak tespit ederler. Yapılan arıza tespitine göre, katalizörün değişimi sağlanır. Eski katalizör parçası çıkarılarak, yerine yeni ve tam fonksiyonlu şekilde çalışan bir parça yerleştirilir.
Katalizör arızası fark edildiğinde, en kısa sürede değişim sağlanır. Değişim işlemi ertelenirse, ilerleyen aşamalarda motor yağ yakmaya başlayıp işlevini yitirir. Değişim yapılmadığı takdirde araçta sürüş verimi alınamaz, araçtan motorun yağ yakması ve işlevsiz hale gelmesi nedeniyle mavi renkli duman atılmaya başlanır. Katalizörün değişiminin ertelenmesi halinde, araç subaplarında arızalanma meydana gelebilir.
