Karekod, kare veya dikdörtgen biçimlerde basılabilen iki boyutlu barkodun ismidir. Kare veya diktörgen şeklinde olan bu yapının genel adı ise Data Matrixtir. Kodlanan verilerin uzunluğu matrix içindeki hücre sayısına göre değişir. Data matrix birkaç byte’dan 1556 byte’a kadar, alfanümerik olarak da 2335 karaktere kadar bilgi içerebilir. Standart barkodlar maksimum 20 basamak bilgi barındırabilmektedir. Karekod ise standart barkodlardan onlarca hatta yüzlerce kat daha fazla bilgi barındırabilme özelliğine sahiptir.
Karekod kelimesi ilk defa Beşeri Tıbbi Ürünler Barkod Uygulama Kılavuzunda yer almıştır. Data Matrix‘in Türkçe karşılığı olarak kullanılmaktadır. Türkiye’de ilk defa ilaç ambalajlarında uygulanmasına karar verilmiştir. Karekod, iki boyutlu ve GS1 uyumlu bir Datamatrix barkodudur.
Türkiye‘deki uygulamayı, birçok ülkenin ilaçlarda Datamatrix uygulamasının izleyeceği beklenmektedir. Halen birçok ülkede üretilen ilaçlarda karekod uygulanmakta ve dünyada karekod ve Türkiye’de kullanılan içerik bilgileri standart olarak kabul edilmiştir.
Türkiye’de Karekod İçinde Aşağıdaki Bilgiler Bulunur.
- GTIN: 14 rakamlı Barkod Numarası. EAN barkodunun başına “0” konularak elde edilir.
- Sıra Numarası: Her birim ilaç için benzersiz şekilde üreticiler tarafından tespit edilir. Serialize ve benzersiz bir numaradır.
- Son Kullanma Tarihi: Yıl, ay, gün formatında 6 rakamla anlatılan son kullanma tarihi.
- Parti Numarası: İlacın üretimindeki parti,lot,batch veya eski ifade ile seriyi ifade eden bir rakam.
Bu bilgilerle her ürün izlenebilir hale gelmektedir. GTIN+Sıra Numarası birlikte o üründe benzersizliği oluştururlar. Türkiye’de ilaç ambalajlarına karekod basılması 1 Ekim 2009 tarihinden itibaren mecburi hale getirilmiştir. Karekod Türkiye’de aynı zamanda ilaçların izlenmesi için kullanılmaktadır. İlaçları izleyen İlaç Takip Sistemi (İTS) adındaki altyapı 16 Mayıs 2010 tarihi itibarıyla gerçek zamanlı hizmet vermeye başlamış ve halen hizmette olup 7 gün 24 saat hizmet vermektedir. Eczanelerin İlaç Takip Sistemi‘ne erişimleri halen SGK‘nın Medula isimli uygulaması üzerinden yapılmaktadır. Medula dışından karekodlar sorgulanabilmekte ve bu yöntemle ilaçların gerçekliği anlaşılabilmektedir. Karekod uygulaması ve İTS ile Türkiye’de ilaç sahteciliği büyük oranda engellenmiştir.
Normal barkodlara nazaran, çok daha fazla oranda veri saklama kapasitesine ve imkanına sahip olan karekod barkodların, üç temel türü vardır. Bunlar;
- QR Kod
- Data Matrix Kod
- Aztek Kod
1- QR Kod
Denso Wave tarafından Japonya’da geliştirilmiştir. İki boyutlu bir barkodtur. Akıllı telefonların barkod okuma kabiliyetlerinin artması ve bu durumun yaygın olarak kullanılmaya başlanmasıyla önemi artan bu barkod türünün içine metin, resim, çeşitli görseller, video ya da link yerleştirilebilmektedir. Klasik barkodlara göre çok daha kullanışlı olan QR Kod, pek çok yönden de diğer kodlardan avantajlı durumdadır.
– QR Kod, çok daha fazla miktarda harf ve sayı barındırabilmektedir.
– Klasik barkodların onda biri oranına kadar küçültülerek kullanılabilme imkanına sahiptir.
– Taranma hızı, her açıdan seçilebilir ve okunabilir olması, bir başka avantajdır.
– Tam kirlilik ya da bozulma durumunda okunmasa da belirli bir seviyeye kadar kirlenmiş ya da bozulmuş QR kodlar okunabilmektedir.
QR kod, duraklardaki reklam panolarından, dergi sayfalarına kadar oldukça fazla alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. Özellikle Avrupa’da, eğitim ve reklamcılık alanlarında QR kod uygulamasının sıklıkla başvurulan bir yöntem olduğu görülmektedir.
2- Data Matrix Kod
Ülkemizde ilaç sektöründe kullanılmaya başlanarak yaygınlaşan bu tür kodlar, 10×10, 144×144 veya 8×18, 16×48 gibi ölçülü bir kare ya da dikdörtgen alan üzerinde yer alan siyah ve beyaz hücrelerden oluşur. Data Matrix kodlar, matematik temellidirler ve içlerindeki 1 ve 0 rakamlarından meydana gelirler. Tıpkı QR kodu gibi, bu tip kodun da kendine ait özellikleri vardır.
– 2-3 mm içine, 50 karakter sığdırılabilir.
– Nispeten düşük kontrastta okunabilirler.
– 300 mikrometre kadar küçük yapılarda okunup yazılabilir, aynı zamanda büyük tabelalara da basılabilir.
– Kirlenme ve bozunma karşısında, bir noktaya kadar okunmaya devam etmektedir.
3- Aztek Kod
Karekodlar içerisinde en az kullanılan tür olarak Aztek kodlar karşımıza çıkmaktadır. Barkodun ortasındaki bir göz ve çevresindeki veriler ile oluşmaktadır. Bu veriler, okunma açısından bakıldığında diğer karekod çeşitlerine göre daha pasif ve basit bir sistemi oluştururlar. Aztek kodun çevresinde, veri olmayan büyük boşluklar bulunur. Bu boşlukların tek işe yarar tarafı, Aztek kodunun, bazı boşluksuz kodları okuyamayan okuyucular tarafından okunabilir hale gelmesini sağlamasıdır. Diğer barkodlarla kıyaslandığında basit kalan Aztek kod sistemi, kirlenme ve bozunma karşısında kendini düzeltme kabiliyetine sahiptir.
Genel Olarak Karekodlar ile Yapılabilecekler Nelerdir?
– Eğitim amaçlı kullanıp, soruların yanına yerleştirilen karekodlara soru çözümleri konabilmektedir.
– Kartvizitlere web sitesi yazılması yerine, konulan karekod içine link yerleştirilebilmektedir.
– Alışveriş için fırsata dönüştürülebilir.
– Gazete haberlerinde kullanılarak okuyuculara haberin videosu izletilebilir,
– Yaygın olarak günümüzde de kullanıldığı şekliyle, her türlü tabela ve panoda reklam amaçlı kullanılabilmektedir.
– İlaç kutularında, prospektüs niyetine kullanılabilmektedir.
– Bilet, kart gibi önem taşıyan belgelerde kullanılabilmektedir.
– Müzelerde bulunan tablo ya da benzeri objelerde kullanılarak o nesne hakkında daha fazla resim, video gibi materyallere ulaşılması sağlanabilir.
– Tanıtım bilgileri için uzun uzun sayfalar yerine QR kod kullanılabilir,
– Fabrikalarda ve üretim tesislerinde hata tespiti ve parça, ürün izlenmesi için kullanılabilir.
