Kapitalizm üretim araçlarının özel mülkiyetine ve bunların kâr amacıyla işletilmesine dayanan bir ekonomik sistemdir. Serbest piyasa ekonomisi olarak 16. yüzyılda çıkmıştır. Kapitalizmin merkezindeki özellikler özel mülkiyet, sermaye birikimi, ücretli emek, gönüllü takas, bir fiyat sistemi, ve rekabetçi pazarları içerir. Kapitalist piyasa ekonomisinde, karar verme ve yatırım finansal ve sermaye piyasalarındaki üretim faktörleri sahipleri tarafından belirlenir. Malların fiyatları ve dağıtımı ağırlıklı olarak piyasadaki rekabet tarafından belirlenir.
Kapitalizm, bir ekonomik sistemin ifadesidir. Kapitalizm ekonomik sisteminde üretim malları özel kişilerin mülkiyetindedir ve bu sistemde üretim maksimum kar sağlayabilmek adına yapılır. Farklı bir değişle; özel mülkiyet, insan ve doğa tarafından meydana getirilen sermayenin özel kar için kullanılmasıyla belirlenen ekonomik sisteme kapitalizm diyoruz.
Kapitalist ekonomi pratiği Avrupa’da 16. ve 19. yüzyıllar arasında kurumsallaşmıştır ama bazı niteliklerine İlk Çağ’da da rastlanabilir, Orta Çağ döneminde de tüccar kapitalizminin erken biçimleri ortaya çıkmıştır. Feodalizm sona erdiğinden beri kapitalizm batı dünyasındaki egemen sistemdir, bütün dünyaya da İngiltere başta olmak üzere Avrupa’dan yayılmıştır.
Kapitalizm tanım özellikleri açısından iki farklı özelliktedir. Bunlardan birincisi, üretimin salt kar amacı güdümlenerek yapıldığı ve bu artı değerin de pazarda satıldığı büyük bir ekonomik sistemin adıdır. Diğer tanım ise kapitalizmin ücretliği emeğe dayalı bir ekonomik sistem, bir üretim tarzı olduğu vurgulanır.
Kapitalizm piramidi 5 temel ilkeden oluşmaktadır. Buna ilkeler şu şekildedir.
- Özel Mülkiyet Hakkı: İstenilen her şeyde sözleşme ve mülkiyet edinme hakkını ortaya çıkarmıştır. Özel mülkiyet ve sözleşme hakkı bu sistemle bireylere verilen temel haklar olmuştur. Gerek tüketim malları, gerekse de üretim araçları için bu olanaklar geçerlidir.
- Veraset Kurumu: Kapitalizmin temel dayanaklarından biri de veraset kurumu olmuştur. Özel mülkiyet için çok önemli bir kurumdur. Bu sistemle bireyler miraslarını istedikleri kişi ya da kurumlara verebilmektedir.
- Çalışma Özgürlüğü ve Özel Girişimler: Bu sistemde risk bireye ait olmak üzere her türlü işe girebilme, iş kurabilme ve sermayesini dilediği gibi kullanabilme hakkını elinde tutar.
- Piyasa Mekanizması: Bu sistemde fiyat mekanizması çok önemlidir. Sorunların çözümü fiyat mekanizması ile sağlanmaktadır. Sağlıklı işleyen bir piyasa mekanizması tüm sorunları çözmeye yetecektir.
- Rekabet: Sistemin en güzel yanı şüphesiz rekabettir. Ekonomik koşullar altında tüm firma ve bireyler rekabet etmek zorundadır. Rekabetin kaliteyi ve fiyatları olumlu anlamda etkilediğini biliyoruz. Bu bağlamda rekabeti sistemin en önemli getirisi olarak görebiliriz.
