Jet Motoru Nedir?
Jet Motoru diğer adıyla Tepkili Motor gaz akışını çok büyük bir basınçla ve hızla püskürterek çok yüksek düzeyde itme gücü sağlayan motor türüdür. Bu motor türünden atmosferden alınan havayı sıkıştırıp yakıtla yakarak ısıtır. Bu ısıtma sonucunda ortaya çıkan gazları, hızla dışarı püskürterek, ters yönde bir itme gücü oluşturur. Bu güçle, motorun bağlı olduğu aracın hareket etmesi sağlanır. Bu motorlar, Newton’ın hareket yasalarına bağlı olarak geliştirilmiştir. Bu yasaya göre; her etki eşit büyüklükte ve ters yönde bir tepki doğurur.
Günümüzde birçok jet motoru çeşidi geliştirilmiştir. Dünyaca yaygın olan uçak motor çeşitleri aşağıda sıralandığı gibidir;
- Pistonlu Motorlar,
- Turboşaft Motorlar,
- Turboprop Motorlar,
- Turbojet Motorlar,
- Turbofan Motorlardır.
1903’ten 1935’e kadar uçakların itme sistemlerinde kullanılan alternatif piston hareketli içten yanmalı motor ve pervane düzenekleri kullanılıyordu. 1935’de Hans von Ohain tarafından ilk jet motorlu uçak (jet uçağı) yapıldı. Jet motorlu uçaklar, diğer uçaklara göre çok daha hızlı ve çok daha yükseğe çıkabiliyor.
Jet Motoru Tarihi
Gaz tepkimesiyle çalışan ilk makina M.S. 250 yılında İskenderiyeli Heron tarafından buhar tepkisinden faydalanılarak gerçekleştirildi. Bu, içine gönderilen buharı iki tarafında bulunan kıvrık borulardan fışkırtarak dönen bir küresel kap şeklindeydi. Gaz tepkisiyle çalışan roketler, M.S. 1232’de Kaifengfu Savaşı’nda Çinliler tarafından silâh olarak kullanıldı. Çinlilerin aynı prensibe göre çalışan havaî fişekleri kullanmaları M.Ö. 3000 yılına kadar dayanır. İnsan tarafından idâre edilen ilk taşıt aracının gaz tepkisiyle tahriki, İngiliz fizikçi Newton tarafından gerçekleştirildi. 1687’de Newton “Hareket Miktarı Teoremi” ile jet tepkisini fiziki olarak açıkladı. Bunun uygulaması olarak da buhar tepkisi kullanarak bir arabanın hareketini sağladı.
Jet Motoru Nasıl Çalışır?
Jet motorları, ön taraftan içeri fan ile alınan havanın yakıt ile karıştırılıp patlatılarak arkadan çıkartılması şeklinde çalışır. İçeride sıkışan hava aniden dışarı çıkmak ister ve motorun arkasında çok büyük bir itme kuvveti oluşur. Etki-tepki prensibine göz önüne aldığımızda itilmek istenen hava bu kuvvete tepki gösterecek ve motorun ileriye doğru hareketini sağlayacaktır. Uçaklarda kullanılan sistem bundan ibarettir. Önden alınan hava çok büyük bir vakum oluşturmaz yani motor fanının büyüklüğü ve devri ölçüsünde havayı motor içerisine alır. Fakat motor içerisindeki patlamayla beraber arkaya verilen hava itişi çok fazladır. bu nedenle uçak motorunun önünde durulabilir ama arkasında asla durmayınız.
Gaz türbini: Havayı içeri çeken, sıkıştıran ve püskürten makinedir. Kısaca Çek, Sıkıştır,Patlat,Püskürt.
Çekme: Büyük fan vasıtasıyla havayı motorun içine çekmesine yardım eder. Çekilen havanın bir kısmı ana kısma iletilir, diğer kısmı ise püskürtme aşamasına gider.
Şıkıştırma: Hava motorun içine giriş yaptığı sırada, türbin denilen fan sayesinde sıkıştırılır. Türbinler sayesinde havayı sıkıstırabilecek en uygun ortamı sağlar ve yüksek basınç ortaya çıkar.
Patlama: Yakıt, küçük bir tüp ile eklenir. Şıkıştırma aşamasındaki yüksek başınçla birleştirilir ve birleştirilen karşım ateşlenir. Sonuç olarak kontrollü bir patlama ortaya çıkar. Motorun şekli nedeniyle arka tarafa yönlendirilir.
Püskürtme: Son aşamamız olan püskürtme, motorun iç kısmında bulunan sıcak hava, patlamış hava, ana fandan doğrudan gelen hava ile karışır. Bu karışımın sonucunda ise; motorun arka tarafından yüksek hızda püskürtülür. Püskürtmenin boyutu çok kuvettli olmasıyla itme kuvveti çıkar. Hava akımının bir kısmı, motorun çalışmasını sürdürmek için motorun ana milini döndürmede kullanılır. Geri kalanı ise tamamen hareket için kullanılır.
Kaynakça:
- http://www.muhendisbeyinler.net/jet-motoru-nasil-calisir/
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Jet_motoru
- http://www.bilimsehri.com/makaleler/jetmotorlariprensibi.html
- http://www.bilgiustam.com/jet-motorunun-icadi-jet-motoru-nasil-calisir/
- http://www.tayyareci.com/akademi/motorjet.asp
- http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/cfm56-jet-motoru-calismasi-ve-yapisi-boeing-737/14601#ad-image-0
- https://eksisozluk.com/jet-motoru–105365
