İmmünoloji, sözlük anlamı olarak, vücudun diğer organizmalar tarafından saldırıya uğramasına karşın vücudun direncinin incelendiği bilim dalıdır, bağışıklık bilimi de denir. Tıbbi anlamda immünoloji, vücutta hastalık oluşturan mikroorganizmalara karşı oluşan bağışıklık tepkisi üzerinde ve bu sistemin işleyişindeki bozukluklarla ilgili incelemeler yapar. Birçok hastanede immünoloji ve alerji hastalıkları bölümü bulunmaktadır.
Bağışıklık sistemi, tümörlerin büyümesini engellemek ve zarar görmüş dokuları onarmak, mikrobik enfeksiyonları önlemek veya yok etmek için düzenli bir şekilde çalışan her bir dokuya dağılmış birçok çeşit molekülden ve hücreden oluşur. Normalde yabancı veya zarar görmüş molekülleri tanır ve cevap verir.
Doğuştan oluşmuş bağışıklık sistemi, hem mikrobik kuşatmalara bariyerler ortaya çıkarır hem de biyokimyasal ya da hücresel olarak ilk müdahale sağlar. Bu, mikroplarla dolu bir dünyada yaşayabilmek için oldukça gerekli bir sistemdir.
Bağışıklık sistemi, hastalık oluşumunda üç farklı şekilde rol oynayabilir.
1. Aktivasyon: Bağışıklık sistemi, enfeksiyonlarla savaşırken ve bağışıklık tepkisi oluştururken aktif olabilir ve bu da ateş, iltihaplanma ve sonucunda da sorun yaratan patojenin yok edilmesi ile sonuçlanır. Ayrıca bağışıklık sistemi bu patojeni hafızasına kaydederek aynı patojenin enfeksiyon kapmasına karşın daha etkili bir tepki oluşturur.
2. Bağışıklık Yetmezliği: Bağışıklık sistemi yetersiz şekilde çalışabilir ve bu da insan vücudunu enfeksiyonlara karşı daha dayanıksız bir hale getirir. Bağışıklık yetmezliği, bağışıklık sisteminin bir bileşenin eksik olmasından veya kanser, ilaç tüketimi ya da HIV gibi etkenler sebebiyle çalışmasını durdurmasından dolayı meydana gelebilir.
3. Aşırı Duyarlılık (Alerji): Bağışıklık sistemi, vücuda veya vücut ile temas eden zararsız maddelere karşı gereğinden fazla aktif olabilir ve kendini korumaya çalışabilir. Bunun sonucunda astım, bahar nezlesi veya anafilaksi gibi alerjen durumlar oluşabilir. Birçok hasta alerjen oluşturan madde ortadan kaldırıldığında bir sorun yaşamamaktadır ancak alerji artık günlük yaşamı etkiliyorsa sağlık kuruluşlarından yardım alınması gerekir.
İmmünoloji Hastalıkları Nelerdir?
Bağışıklık sisteminde önemli kusurlar oluştuğunda veya bağışıklık sisteminin konak hücre ve dokularını korumak yerine zarar vereceği tepkiler oluşturmak zorunda kaldığı durumlarda birçok hastalık oluşabilir.
Bağışıklık yetmezliği hastalıkları, enfeksiyon ve tümör oluşumunun artan risklerinden dolayı açığa çıkar ve gen mutasyonu, gıdasızlık, HIV gibi bazı virüsler veya kanser tedavisi sebebiyle oluşabilir. Kendi moleküllerini hedef alan bağışıklık sisteminin tepkileri otoimmünite oluşturur, ki bu da ilgili dokulara veya organlara yönelik çeşitli klinik problemler doğurur.
Bazı immünoloji hastalıkları şu şekilde sıralanabilir:
- Eklem İltihabı
- Uzun Süreli Sindirim Problemleri
- Birinci Tip Diyabet
- Damar İltihabı
- Alerjik Astım/Bronşit
- Alerjik Burun İltihabı
- Polen, Toz, Besin, Böcek veya Çevresel Alerji
- Kurdeşen
Nasıl Tanı Konur?
Genellikle alerji belirtisi gösteren hastalara alerji testi yapılmaktadır. Kısa sürede analizi yapılabilen bu testler, küçük yaşlardan itibaren uygulanabilmekte ve acı vermemektedir. Test sırasında testin uygulandığı bölgede kaşıntı ve kabartı olabilmektedir, bunun haricinde yan etki görüldüğü pek söylenemez.
Cilde uygulanarak veya kan alınarak yapılan iki farklı alerji testi vardır. Cilt testlerinde şüphe edilen alerjen madde kolun ön veya arka kısmına uygulanır, hatta diğer alerjenler de aynı anda test edilebilir. Bu maddelerden birine karşı alerjiniz varsa o bölgedeki kızarıklık veya diğer semptomlar bunu gösterir. Bazen de doktor tavsiyesine göre alerjen olarak düşünülen madde ya da maddeler vücudunuza iğne ile enjekte edilerek test edilir.
Alerji haricindeki bağışıklık yetmezliği hastalıkları genellikle genetik sebeplerden ötürü ortaya çıktığı görülür. Hava kirliliği ya da yaşanan ortamın hijyenine dikkat edilmemesi, kimyasala maruz kalmak gibi sebepler de bağışıklıkla ilgili hastalıklara sebep olabilir. Karaciğer ve benzeri vücuttaki bazı organlarda sebebi anlaşılmayan şekilde büyüme görülmesi, romatizma ve alerji gibi rahatsızlıklar görülür ve bu hastalıkların tanısı kan testi yapılarak anlaşılır.
Belirtileri Nelerdir?
Alerjiler mevsimsel (baharda yaşanan polen alerjisi gibi) veya tüm yıl boyunca olabilir. En yaygın görülen alerji çeşitleri ot veya çim alerjisi, toz alerjisi, küf alerjisi, böcek ısırığı alerjisi ya da yumurta, kabuklu deniz ürünleri ve fındık veya tahıl gibi besinlerden dolayı görülebilir.
Bu gibi sebeplerden dolayı ciltte tahriş, baş ağrısı, hapşırma, burun akıntısı, bulantı ve ishal gibi belirtiler görülebilir. Eğer alerjen maddeyi burun yoluyla alıyorsanız muhtemelen gözler, burun ve ciğerler etkilenecektir. Ancak eğer alerjen bir besin ise ağız, mide ya da dilde belirtiler görülür.
Diğer bağışıklıkla ilgili hastalıkların belirtileri ise şu şekildedir;
- Tekerrür eden, sıradışı veya zor geçen enfeksiyon
- Kilo alamama veya kilo verme
- Tekerrür eden zatürre ya da akciğer iltihabı, kulak iltihabı ya da sinüzit
- Enfeksiyonların tedavisinde birden fazla antibiyotik kullanılması
- Organlarda ya da ciltte tekerrür eden derin apse ya da çıban
- Bağışıklık hastalıklarının aile geçmişinde görülmüş olması
- Şişmiş lenf bezleri ya da büyüyen dalak
- Otoimmun hastalıklar
