Hipotonik, Hipertonik ve İzotonik Çözelti Nedir?

Herkese Merhaba. Bu yazımızda “Hipotonik, Hipertonik ve İzotonik Çözelti Nedir? Aralarındaki Farklar Nelerdir?” sorusuna kısaca cevap vermeye çalışacağız.

Hipotonik, madde yoğunluğunun, sıvı yoğunluğundan daha az olduğu ortama (çözeltiye) denir. Bir hücrenin izotonik (eş yoğunlukta) ortamdan, hipotonik (az yoğunlukta) ortama konulmasıyla hücrenin osmoz kurallarına göre su alarak şişmesi durumudur. Bu olaya deplazmoliz denir. Plazmoliz olayının tersi olarak da düşünülebilir. Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre şişer ve hücrenin çeperine uyguladığı turgor basıncı artar. Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre patlar ve hemolize uğrar. (Hücre çeperine sahip olan hücrelerde hemoliz olmaz. Bitki hücrelerinde hücre duvarı olduğu için hemoliz görülmez.) Turgor basıncı ya da turgor, bitki hücrelerinin saf suya konmasıyla içine su alarak, şişmesi ve hücrenin çeperine basınç yapması olayına denir.

İzotonik, teknik olarak eşit yoğunlukta çözelti anlamına gelir. Hücre’nin içi ve dışı arasında eşit bir çözünmüş madde konsantrasyonu oluştuğunda izotonik bir selüler alan ortaya çıkmış olur. Su moleküllleri ozmoz ile içeri ve dışarı eşit oranda geçerek hücre boyutlarının aynı kalmasını sağlar. Hücreden içeri veya dışarı çözünmüş madde geçişi olmaz. Bitki hücreleri de izotonik bir ortamdır ancak gevşek bir yapısı vardır ve zamanla solarlar. Bitkiler bu özelliklerinden dolayı hipotonik ortamlarda yaşayabilirler. Hipotonik ortam bitkiye su girişini sağlar. Bu şekilde aktif transport ile bitki hücresi içine dışarıdan maddeler geçmiş olur.

Hipertonik, madde yoğunluğunun, sıvı yoğunluğundan daha fazla olduğu ortama (çözeltiye) denir. Bir hücrenin izotonik (eş yoğunlukta) ortamdan, hipertonik (çok yoğunlukta) ortama konulmasıyla hücrenin osmoz kurallarına göre su kaybederek büzülmesi durumudur. Bu olaya plazmoliz denir. Deplazmoliz olayının tersi olarak da düşünülebilir. Ozmoz kuralları gereği hücre su kaybederken dış ortam su alır. Bu işlem hücre ile dış ortamın yoğunluğu eşitleninceye kadar sürer. İşlem sonunda hücre plazmoliz durumuna geçmiş olur.

Değişik çözeltilerin bitki hücresi üzerindeki etkileri

1. örnekte, hipotonik ortamda hücre su alarak şişmiştir.

2. örnekte, izotonik ortamda yoğunluklar eşit olduğundan hücre değişikliğe uğramamıştır.

3. örnekte, hipertonik ortamda hücre su kaybederek büzülmüştür.

Hücreler farklı yoğunluklara sahip çözeltilere atıldığında hücrede görülen değişimler aşağıdaki gibidir.

Not: Osmoz, çözücü maddelerin az yoğun ortamdan çok yoğun ortama, seçici geçirgen bir zardan enerji harcanmadan geçişidir.