Vücudun iç ısısı 37,6 C’dir. Bu nedenle vücut ısısının normal değerleri bölgeye göre değişir. Erişkin bir insanda ortalama oral vücut ısısı 37 C, rektal ısı 37,5 C ve aksiller ısı 36,5 C’dir. Vücut ısısının ortalama değerlerden 0,3–0,6 C sapma gösterebilir. Yenidoğan ve çocuklarda vücut ısısı yetişkinlerden daha yüksektir. Bu durum normal kabul edilir.
Hipotermi (Vücut Isısının Düşmesi)
Vücut ısısının normal değerler altına düşmesine hipotermi denir. Uzun süre aşırı soğuğa maruz kalma, uzun süreli hareketsiz kalma, kan dolaşımının bozulması, ısı üretiminin yetersiz kalması, hipotalamusta ısı ayar termostatının hasar görmesi sonucu beden ısısı düşebilir. Kısa süreli olursa vücut bu duruma dayanabilir. Ancak bu olumsuzluk uzun süreli olursa iç organların (kalp, beyin, akciğer) sıcaklığı 35 C’nin altında düşer. Hipotermi belirtileri ortaya çıkar.
Hipotermi bazı durumlarda tedavi amacı ile yapay olarak geliştirilebilir. Yapay hipotermi kalp cerrahisinde metabolizmayı yavaşlatarak oksijen ihtiyacını azaltmak amacı ile kullanılır. Diğer bazı girişimlerde de genel ya da lokal olarak kullanılabilir (Örneğin beyin ameliyatları). Hipotermi hafif, orta ve ağır olmak üzere üç şekilde karşımıza çıkabilir:
Hafif hipotermide iç ısı 35–32 C’ dir. Bu duruma bağlı olarak yüzeyel sıcaklık düşmüştür. Bireyde şu bulgular gözlenir:
- Üşüme titreme görülür,
- Ciltte soğukluk, solukluk görülür,
- Dalgınlık meydana gelir,
- Kas işlevi azalır,
- Metabolizma yavaşlar.
Orta hipotermide iç ısı 32–26 C’ ye düşmüştür. Bireyde şu belirti ve bulgular gözlenir:
- Titreme durmuştur,
- Kişi uyku halindedir,
- Nabız sayısı azalır,
- Fiziksel ve zihinsel fonksiyonlar yavaşlar.
Ağır hipotermide iç ısı 26 C’nin altındadır. Bireyde şu belirti ve bulgular gözlenir:
- Nabız, bradikardi ve ritim bozuklukları görülür.
- Solunum yavaşlamıştır.
- Koma görülür.
- İç ısı 25°C’nin altına düştüğünde kalp durur ve ölüm gerçekleşir.
Hipertermi (Vücut Isısının Yükselmesi)
Vücut ısısı alınan bölgelere göre normal değerlerin üzerine çıkmasına hipertermi (preksia) denir. Isı ayar noktasını etkileyen toksik maddeler ya da beyin tümörleri dengeyi bozar. Birçok proteinin yıkım ürünleri, bakterilerin salgıladığı toksinler ayar noktasının yükselmesine -nadiren de olsa- düşmesine neden olur. Yüksek ateş birçok hastalığın belirtisidir. Hipertermide aşağıdaki belirti ve bulgular gözlenir.
- Ateş yükselmeye başlarken kişide üşüme, titreme, poliereksiyon görülür.
- Vazokonstriksiyona bağlı olarak deride soğukluk, solukluk, nabız sayısında, solunum sayı ve derinliğinde artma görülür,
- Ateş yükseldikten sonra deri ısınır, vazodilatasyona bağlı olarak deride kızarıklık gelişir. Hastada susama, huzursuzluk, iştahsızlık, yorgunluk, kas ve baş ağrısı, halsizlik görülür. Bulantı, kusma olabilir.
- Ateş 40,5°C’nin üstüne çıktığında deliryum ve konvülziyon görülebilir.
- Vücut ısısının 41°C’ye yükselmesi durumuna hiperpreksi denir.
- Vücut ısısı 42°C’ye yükseldiğinde beyindeki sinir hücrelerinin çoğu ölür.
- Vücut ısısı nadiren 44°C’ye yükselir. Bu değere yükseldiğinde solunum merkezi hasar görür ve solunum durur. Tablo ölümle sonuçlanır.
