Bu yazımızda sizlere çoğumuzun ismini duyduğu fakat ne olduğunu pek bilmediği, kimimizin ise bu konuya oldukça vakıf olduğu filmini izlediği bir olay olan kelebek etkisi hakkında bilgi vermeye çalışacağız.
Kelebek etkisi en genel tanımıyla; bir sistemin başlangıç verilerindeki ufak değişikliğin, büyük ve öngörülemez bir değişiklik meydana getirip çok farklı sonuçlar oluşturmasına verilen isimdir. Edward Norton Lorenz’in kaos teorisinin bir çıkarımıdır. Kendisi aslında meteorolog olan Lorenz bu teori ile matematik, fizik, biyoloji gibi bilimleri de etkilemiştir.
Edward Norton Lorenz 1972 yılında şöyle bir konuşma yapmıştır; “Amazon Ormanları’nda bir kelebeğin kanat çırpması ABD’de fırtına kopmasına neden olabilir. Bir kelebeğin kanat çırpması dünyanın yarısını dolaşabilecek bir kasırganın oluşmasına neden olabilir.”
Peki bu durum nasıl bulunmuştur?
Teoriyi ilk olarak 1963 yılında hava durumuyla ilgili hesaplar yaparken bulmuş olan Lorenz, ilk hesaplamasında 0,506127 sayısını buldu ve olayın başlangıç sayısı olarak ele aldı. 2. hesaplamada ise 0,506 sayısını buldu ve başlangıç olarak kabul etti. Bu iki sayı arasında binde bir oranında farklılık var işte bu oran bir kelebeğin kanat çırpması ile oluşan rüzgarla aynı olasılığı ifade ediyor. Sayılar birbirine çok yakın ama sonuçlar farklı olabildiğinden Lorenz bu duruma kaos teorisi adını vermiştir.
Bir kelebeğin kanat çırpışı elbette doğrudan doğruya kasırgaya, hortuma vs. neden olmaz. Çünkü bu bir başlangıçtır. Yani büyük olayların temelinde küçük başlangıçlar vardır. Örneklendirdiğimizde daha iyi anlayacağız. Mesela 5 milimetrelik bir domino taşının 45 kg ağırlıktaki bir mermerin devrilmesini sağlaması, küçük kar topunun büyük bir kar kütlesine ve hatta çığa yol açması vs. gibi.
Elbette kelebek etkisini sadece hava durumuyla ilişkilendirmek olmaz. İnsanın davranışlarına da etki eder. Nasıl mı?
Diyelim ki bir şirkette işe başlamak için başvuru yaptınız. Sizi mülakata çağırdılar. Sabah yola çıktınız, otobüse bineceğiniz sırada bir kedinin masum bakışı sizi yolunuzdan alıkoydu otobüsü kaçırdınız. Sizinle birlikte bir kişi daha o işe başvurmuş ve mülakata çağrılmışsa Cv’nizin ondan daha iyi olmasına rağmen siz geç kaldığınız için direkt elenecek ve o kişinin işe başlamasına neden olacaksınız. Siz o kişiden daha vasıflı olabilirsiniz, o şirkete daha fazla katkıda bulunabilirsiniz ama sizin için de şirket içinde işe başlayacak olan diğer kişi içinde her şey değişti. Hayatınızdaki çok küçük bir hareket başkalarının hayatını kocaman etkiledi. İşte bu tam olarak kelebek etkisi.
Yani her şey başlangıçta son bulur.
Özetle;
Bir çivi bir nalı, bir nal bir atı, bir at bir komutanı, bir komutan bir orduyu, bir ordu da bir ülkeyi kurtarır.
