Golgi aygıtı (Golgi cisimciği veya Golgi kompleksi) çoğu ökaryotik hücrede bulunan bir organeldir. 1897’de, Golgi aygıtı isminin kaynağı olan, İtalyan tabip Camillo Golgi tarafından keşfedilmiştir.
Proteinler sentezlendikten hedef noktalarına gitmeden önce golgi tarafından işlenir ve paketlenir; bu özellikle sekresyon için işlenen proteinlerde önemidir. Golgi aygıtı hücresel endomembran sisteminin bir bölümünü oluşturur.
Oldukça büyük boyutundan dolayı, golgi aygıtı keşfedilip ayrıntılarıyla incelenen ilk organellerden biridir. Bu aygıt ilk defa 1897 yılında İtalyan tabip Camillo Golgi tarafından sinir sistemi üzerinde yapılan bir inceleme sonucu keşfedilmiştir. Bu organeli kendi mikroskobunda ilk keşfinde yapıyı apparato reticolare interno (Türkçe: dahili ağsı aygıt) olarak adlandırdı. Bu yapının adı, keşfinden 1 yıl sonra Camillo Golgi’nin soyadıyla yeniden adlandırıldı. Ancak bazıları ilk başlarda keşiften şüphe duydu, bu yapının aslında sadece Golgi’nin gözlem tekniğinden kaynaklanan bir optik yanılsama olduğu iddia edildi. 20. yüzyılda modern mikroskopların gelişmesiyle keşif doğrulandı.
Golgi Aygıtı Yapısı
Hem bitkisel hem hayvansal hücrelerde bulunan golgi, sisterna olarak bilinen kıvrımlı zar kümelerinden oluşur. Özellikle bitki hücrelerinde bulunan diktozom adlı özgün bir küme bulunur. Bir memeli hücresinde genellikle 40’tan 100’e kadar küme gözlenir. Bir kümede genellikle dört veya sekiz sisterna bulunur.; ancak bazı protistalarda sisternaların altmışa kadar çıktığı gözlenmiştir. Her sisterna, onu boydan boya geçen kargo proteinlerine yardım eden veya onlara yardım eden özel golgi enzimlerini içeren yassı, etrafı zarlarla çevrili disklerden oluşur.
Sisterna kümesinin dört işlevsel bölgesi vardır: cis golgi ağı, medial golgi, endo golgi ve trans golgi ağı. Endoplazmik retikulumden veziküler tübüler küme aracılığıyla gelen veziküller, ağ örgüsüyle kaynaşır ve daha sonra paketlenip hedef noktalara gönderildikleri trans golgi ağı boyunca işlenir. Her bölge, bulundukları yere göre içerikleri seçici olarak modifiye eden farklı enzimler içerir. Sisternalar aynı zamanda kendi onarımları için gereken yapısal proteinler taşır.
Golgi Aygıtı Görevleri
Hücreler büyük miktarlarda değişik makromolekül sentezler. Golgi aygıtı bu makromoleküllerin hücre sekresyonu (Ekzositoz) veya hücre içi kullanım için paketlenmesinde, türlerine göre ayrılmasında ve modifiye edilmesinde bütünleyici bir göreve sahiptir. Golgi aygıtı öncelikli olarak granüllü endoplazmik retikulumdan gelen proteinleri modifiye eder ve aynı zamanda lipitlerin hücre içinde taşınmasını ve lizozomunoluşumunda görev alır. Bu bakımdan postaneye benzetilebilir; daha sonradan hücrenin çeşitli yerlerine yollayacağı materyalleri paketler ve etiketler.
Sisternada bulunan enzimler karbonhidrat (Glikozilasyon) veya fosfat (Fosforilasyon) ilavesi ile proteinleri modifiye edebilir. Bunu yapabilmek için sitozolden nükleotid şekerler gibi materyalleri içe aktarır. Bu modifikasyonlar aynı zamanda proteinin son varış noktasını belirleyecek olan sinyal sekansını oluşturabilir. Örneğin golgi aygıtı, lizozomlara gidecek olan proteinleri mannoz-6-fosfat ile etiketler.
- Tek katlı zarla çevrilidir
- Prokaryot hücrelerde bulunmaz
- Olgunlaşmış memeli alyuvarı ve sperm hücrelerinde bulunmaz
- Diğer ökaryot hücrelerde bulunur
- Üst üste Sıralanmış yassı keseciklerden oluşmuştur. Yassı keseciklerden her birine diktiyozom adı verilir.
- Salgı ve paketleme işlerinden sorumludur.
- Proteinlerin son işlendiği yerdir.
- Glikolipit, Lipoprotein, glikoprotein golgi aygıtında üretilir
- Glikojen golgide sentezlenir.
- Bitkilerde hücre çeperinin yapısına katılan selülozu üretir.
- Bitkilerde hücre bölünmesi esnasında oluşan pektin yapılı ara lameli oluşturur.
- Golgi aygıtı salgı yapan hücrelerde çok sayıda bulunur. Örnek:Tiroid bezi, Ter bezi , Tükrük bezi.
Mitoz Sırasında Golgi Aygıtı
Hayvan hücrelerinde, mitozun başlangıcından sonra ayrışır ve kaybolur. Mitozun telofaz evresi esnasında tekrar ortaya çıkar; ancak bunun nasıl olduğu konusunda hala kesin bir kanıya varılamamıştır.
Yanıltıcı bir şekilde, bitkilerin veya mayaların hücrelerindeki golgi aygıtlarının hücre döngüsü boyunca bozulmadan durduğu gözlenmiştir. Bu farklılığın nedeni bilinmemekle birlikte kısmen golgi proteinlerinin farkından kaynaklandığı düşünülmektedir.
