Endemik Nedir?
Endemik kavramı TIP, Biyoloji ve Filolojide farklı anlamlara gelebilmektedir. Endemik terimi, eski Yunanca’da en: içinde + demos: insanlar, sözcüklerinin birleşiminden türetilmiştir. Bir sıfat olan endemik belirli bir nüfus içinde her zaman var olan bir hastalığı tanımlamak için kullanılan terimdir. Endemi ve andemik olarak da anılır.
Endemik (TIP): Epidemiyolojik bir terim olarak, şayet bulaşıcı bir hastalık dışarıdan herhangi bir etki olmadan belli bir populasyonda varlığını sürdürebiliyorsa, bu hastalığın populasyonda endemik olduğu söylenir. Örneğin İngiltere’de, suçiçeği hastalığı endemik olmasına rağmen (populasyonda sabit oranda), sıtma endemik değildir. Her yıl, İngiltere’de dışarıdan bulaşan birkaç sıtma vakası görülmesine karşın, populasyon içinde kalıcı bir şekilde aktarımı mümkün değildir. Çünkü bu hastalığı insandan insana taşıyabilecek Anopheles cinsi sivrisinekler mevcut değildir. Bulaşıcı bir hastalığın endemik olması için o hastalıktan etkilenen her bir insanın hastalığı ortalama olarak bir kişiye bulaştırması gereklidir.
Endemik (Biyoloji): Endemik, bulunduğu bölgenin ekolojik şartları yüzünden yalnızca belirli bölgede yaşayan/yetişen, dünyanın başka yerinde yaşama/yetişme ihtimali olmayan, yöreye özgühayvan/bitki türüdür. Endemikler, iklim değişimlerinde ve izolasyon koşullarında oluşur. ENDEMİK BİTKİ ÇEŞİTLERİ paleoendemikler şizoendemikler patroendemikler apoendemikler
Endemik (Filoloji): Dilde bulunan bir kavramın, başka bir dilde kavramsal karşılığı olmaması durumudur. Genellikle tercüme sırasında birden fazla kelime ile tanımlanmak zorunda kalırlar.
Epidemik Nedir?
Epidemiyolojide, salgın (Yunanca epi- üzerinde + demos halk) belli bir insan popülasyonunda,belli bir periyotta ,yeni vakalar gibi görülen ancak önceki tecrübelere göre beklenenden fazla etki gösteren hastalıktır.(epizootik ise aynı şeydir ancak hayvanlarda geçerlidir.)
Epidemi belli bir coğrafik alandaki popülasyonda, rapor edilen yıllık vaka sayısı hızla artan hastalık durumu. Epidemik hastalıklar hızlı bir şekilde yayılırlar ve bulundukları bölgedeki nüfusun çoğu üzerinde etki gösterirler. Afrika’da görülen sıtma hastalığı halkın çoğunun hayatında bir dönem görüldüğü için epidemik hastalığa bir örnek teşkil etmektedir. Yine ortaçağda Avrupa’da görülen veba hastalığı da salgın halinde yayılarak çoğu insanın hayatına mal oldu.
Epidemi, belli bir bölgede aynı anda birçok kimsenin hastalanmasına sebep olan, hızla yayılan, salgın gösteren hastalığın olması demektir (bu kitapta “salgın”).
Pandemi Nedir?
Pandemiler veya pandemik hastalıklar, bir kıta, hatta tüm dünya yüzeyi gibi çok geniş bir alanda yayılan ve etkisini gösteren salgın hastalıklara (epidemi) verilen genel addır. Pandemi, bir hastalığın geniş bir sahaya yayılarak salgına sebep olmasıdır (bu kitapta “kıtalararası salgın”). Pandemi, eski Yunanca’dan παν tüm anlamına gelenpan ile insanlar anlamına gelendemos’dan türetilmiştir.
WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tanımlamasına göre bir pandemik ancak aşağıdaki Üç koşulu sağladığında başlamış sayılır:
- Nüfusun daha önce maruz kalmadığı bir hastalığın ortaya çıkışı
- Hastalığa sebep olan etmenin insanlara bulaşması ve tehlikeli bir hastalığa yol açması
- Hastalık etmeninin insanlar arasında kolayca ve devamlı olarak yayılması
Bir hastalık veya tıbbi durum sadece yaygın olması ve çok sayıda insanın ölümüne yol açması nedeniyle pandemi olarak nitelendirilemez, aynı zamanda bulaşıcı olması gereklidir. Örneğin, kanser, insanlarda çok sayıda ölüme sebep olan bir hastalık olmasına rağmen bulaşıcı olmadığı için pandemi olarak adlandırılmamaktadır (Bazı kanser türlerinin bulaşıcı etmenler tarafından ortaya çıkabildiği unutulmamalıdır).
