Ekinoks, gün-tün eşitliği, gece-gündüz eşitliği veya ılım olarak da bilinir. Başka bir ifade ile Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği andır. Gündüz ile gecenin eşit olması durumudur. Yılda iki kez tekrarlanır. Bunlar; İlkbahar Ekinoksu ve Sonbahar Ekinoksudur.
Güneş ışınlarının 21 Mart – 23 Eylül tarihlerinde Dünya’ya dik gelmesine ekinoks denilmektedir. Sonbahar ve ilkbahar ekinoksunun özellikleri birbirinden farklıdır ve bu olay Dünya’nın hem kendi ekseninde hem de Güneş’in etrafında dönmesinin sonucunda oluşmaktadır. Ekinoks Türkçede “gece gündüz eşitliği” olarak karşılık bulmuş Fransızca kökenli bir kelimedir.
23 Eylül Durumu: Kuzey ve Güney Yarım Küre, Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°’lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de gündüzler, gecelerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi olur. Bu tarih Güney Yarım Küre’de İlkbahar, Kuzey Yarım Küre’de Sonbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür. Dünya’da gece ve gündüz birbirine eşit olur. Bu tarih Kuzey Kutup Noktası’nda altı aylık gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcıdır.
21 Mart Durumu: Kuzey ve Güney Yarım Küre, Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°’lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi olur. Bu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür. Dünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur. Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda altı aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcıdır.
Kuzey Yarıküre‘de yaklaşık olarak 21 Mart İlkbahar Ekinoksu – 23 Eylül Sonbahar Ekinoksu‘dur.
Güney Yarıküre‘de yaklaşık olarak 21 Mart Sonbahar Ekinoksu – 23 Eylül İlkbahar Ekinoksu‘dur.
Ekinoks Günlerinin Genel Özellikleri
1- Ekinoks tarihlerinde Güneş ışınları ekvatora tam 90° olarak geldiği için, öğlen saatlerinde ekvator çizgisi boyunca gölge boyu sıfır olmaktadır.
2- Ekinoks tarihlerinde ekvatoru ortadan kestiği düşünülen aydınlanma dairesi tam olarak kutuplardan geçmektedir. Bu da gece gündüz eşitliğinin bir sonucudur.
3- Ekinoks yaşandığında Güneş tam doğudan doğup, tam batıdan batmaktadır.
4- 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde dünyanın her yerinde 12 saat gündüz – 12 saat gece yaşanır.
5- Ekinoks günlerinde kutuplarda tam anlamıyla alacakaranlık yaşanmaktadır.
6- Ekinoks tarihlerinde Dünya üzerindeki durgun sularda daha fazla gel-git olayı yaşanmaktadır.
7- 21 Mart ekinoksundan sonra Kuzey yarım kürede gündüz süreleri uzar, sıcaklıklar artar. Güney yarım kürede ise gece süreleri uzar, sıcaklıklar düşer.
8- 23 Eylül ekinoksundan sonra Kuzey yarım kürede gece süreleri uzar, sıcaklıklar azalır, Güney yarım kürede ise gündüz süreleri uzar, sıcaklıklar artar.
Türkiye’de ve Kuzey yarım kürede ilkbahar ekinoksunun yaşandığı 21 Mart tarihi, kültürümüzde ve tüm Anadolu Kültüründe “Yenigün Bayramı/Nevruz” olarak kutlanmaktadır. Bu tarih, baharın gelişi, doğanın uyanışını simgeler.
