Dünyanın Katmanları Nelerdir?

Dünyamız yer altına doğru toplam 5 tabakadan oluşmuştur. Bunlar, Hava Küre (Atmosfer), Su Küre (Hidrosfer), Taş Küre (Litosfer), Ateş Küre (Pirosfer) ve Ağır Küre (Barisfer)‘dir.

Hava Küre (Atmosfer): Çeşitli gazların karışımından oluşmuştur. Yerküreyi sarar, çevresinden uzaklaşmaz. Su buharı bu katmanda bulunur. Güneş’ten gelen zararlı ışınları engeller. Canlılar için gerekli gazları içerir.

Su Küre (Hidrosfer): Taş küre ile iç içe olan katmandır. Su küreyi; okyanuslar, denizler, iç kesimlerindeki çukurlara suların birikmesiyle oluşan göller, akarsular ve yeraltı suları oluşturur. Canlılar için çok önemli yaşam kaynağıdır. Su kürenin yaklaşık yüzde biri içme suyu olarak kullanılabiliyor. Kullanılan bu suya tatlı su da denilmektedir. Hidrosfer’in %97’sini denizler ve okyanuslar oluşturur. Hidrosferin kalınlığı deniz seviyesine göre +3810 m ile -11033 m arasında değişir.

Taş Küre (Litosfer): Yer Kabuğu, Taş Küre veya Litosfer, Dünya’nın en dış kısmında bulunan ve üzerinde canlıların yaşadığı katmandır. Karalarda daha kalın (35–40 km), Tibet Platosunda ise 70 km, deniz ve okyanus tabanlarında ise daha ince (8–12 km) olan yer kabuğunun ortalama kalınlığı 33 km kadardır. Kimyasal bileşimi ve yoğunluğu birbirinden farklı iki kısımdan meydana gelir. Üst kısımları yer yer toprakla örtülmüştür. Yer yer yükselti, düzlük, ve çukurlardan oluşur.

Ateş Küre (Pirosfer): Yer kabuğunun hemen altındaki “Magma” tabakasıdır. Erimiş maddeler, sıkışmış gaz ve buharlardan oluşmuştur. Ateş kürenin akışkan bir yapısı vardır ve hareketlidir. Ateş küreyi oluşturan akışkan ve sıcak olan bu erimiş maddeye magma denir. Magma zaman zaman yanardağlardan yeryüzüne çıkar. Magmanın yeryüzüne çıkmış hâline lav denir.

Ağır Küre (Barisfer): Ağır Küre (Barisfer) veya diğer adıyla “İç Çekirdek” yoğunluk ve ağırlık bakımından en ağır elementlerin bulunduğu bölümdür. Dünya’nın en iç bölümünü oluşturan çekirdeğin, 5120–2890 km’ler arasındaki kısmına dış çekirdek, 6371–5150 km’ler arasındaki kısmına iç çekirdek denir. İç çekirdekte bulunan demir-nikel karışımı çok yüksek basınç ve sıcaklık etkisiyle kristal haldedir. Dış çekirdekte ise bu karışım erimiş haldedir. Ama hala insanlar ağır kürede katı ya da katıya yakın maddeler olduğuna inanıyor. Ağır küredeki her şeyin yanıp kül olabileceği kanıtlanmıştır. Fakat hala ağır küredeki her şeyi keşfedememişlerdir.

Hava Küre (Atmosfer) kendi içerisinde, Troposfer, Stratosfer, Mezosfer, Termosfer (Iyonosfer) ve Ekzosfer olmak toplam 5 tabakadan oluşmuştur.

Troposfer: Troposfer yeryüzünden yaklaşık 15 km‟ye kadar uzanan, sıcaklığın hızlı ve düzgün bir şekilde azaldığı katmandır. Bu katmanda sıcaklık, yerden itibaren her 1 km. yükseldikçe yaklaşık 5–7 °C azalmaktadır. Atmosferdeki su buharının % 99 gibi büyük çoğunluğu bu tabakada bulunmaktadır. Yağmur, rüzgâr, bulut gibi meteorolojik olaylar troposfer tabakasında meydana gelmektedir. Bu tabakada kuvvetli hava akımları görülmektedir. Troposfer ile stratosfer tabakalarını birbirinden ayıran ve kalınlığı çok ince olan ara katman bulunmaktadır. Bu katmana tropopoz adı verilmektedir.

Stratosfer: Atmosferde, troposfer katmanından sonra gelen ve yaklaşık olarak 15–50 km‟ler arasında uzanan katmana stratosfer denilmektedir. Bu katmanda hava nemi ve rüzgârların hızı oldukça düşüktür. Stratosferde sıcaklık, troposferin tersine yükseldikçe yavaş yavaş artış göstermekte ve -45 °C‟ye kadar ulaşmaktadır.

Mezosfer: Mezosfer, stratosfer katmanının üzerinde yer almaktadır. Bu katman yaklaşık olarak 50–80 km‟ler arasında bulunmaktadır. Mezosferde sıcaklık tekrar azalmaktadır. Bu katmanda ozon ve önemsiz miktarda su buharı bulunmaktadır. Bu nedenle sıcaklık troposfer ve stratosfer katmanlarına göre burada daha düşüktür.

Termosfer: Termosfer, mezosfer katmanının hemen üzerinde, yerden yaklaşık 100–200 km‟ler arasında bulunmaktadır. Termosferde sıcaklık yaklaşık olarak 1100–1650 °C arasında değişmektedir. Güneşten dünyamıza gelen ışınlar bu tabakada emildiğinden dolayı sıcaklık hızla artmaktadır.

Ekzosfer: Ekzosfer yeryüzünden yaklaşık 960–1000 km yükseklikte bulunmaktadır. Bu katman atmosferin en dış bölümünü oluşturmaktadır. Bu katman, dünya atmosferi ile uzay arasındaki geçiş bölgesini oluşturmaktadır.