Dünyada Kaç Dil Var? Dünyada Konuşulan Dil Sayısı

Şu an dünya üzerinde 7000’den fazla dil olduğu tahmin ediliyor. İddialara göre bu dillerin neredeyse yarısı bu yüzyılın sonuna kadar yok olmuş olacak. Bu her 14 günde bir dilin dünya üzerinden silinmesi anlamına geliyor. 1999 yılında ABD Dilbilim Yaz Enstitüsü tarafından yayımlanan bir rapora göre, dünya üzerinde tek kişinin konuştuğu 51 dil var ve bunların 28’i Avustralya’da bulunuyor. Bunun dışında 500 kadar dilin yüzün altında, 1500 kadarının binin, 3000 kadarının on binin ve 5000 kadarının da yüz binin altında konuşanı var. Dünya dillerinin %96’sı, dünya nüfusunun yalnızca %4’ü tarafından konuşulduğuna göre, birçok dilin yok olmaya yüz tutması hiç de şaşırtıcı değil. Yeryüzünde var olan dillerin %50’si iki dilli ya da çok dilli insanlar tarafından konuşulmaktadır. Papua Yeni Gine’de 700’ün üstünde farklı dil vardır ve bunların üçte biri eğitim sisteminde kullanılmaktadır.

Bugün yeryüzünde kaç dilin konuşulduğunu, kesin bir sayı vererek söylemek güçtür. Bu güçlük, kimi lehçelerin bir dil durumuna gelmeleri; dolayısıyla ayrı birer dil sayılıp sayılamayacakları konusundaki kararsızlıktan, yeryüzünün iyi tanınmayan bölgelerinde daha işlenmemiş, incelenmemiş, yazı dili durumuna gelmemiş dillerin varlığından ve bir dile ya da dil ailesine bağlılığı kesinleşmemiş dillerin bulunmasından doğuyor.

Bununla birlikte yeryüzünde konuşulan dil sayısıyla ilgili, dünya dilleri üzerinde yetkili bilginlerin işbirliğiyle hazırlanan ‘Les Langues du Monde’ adlı yapıtta, kesin bir sayı belirtmenin olanaksızlığına değinilmekte ve 2500-3500 kadar dilin varlığından söz edilmektedir. İkinci Dünya Savaşı’ndan önce yapılan iki sayıma göre -lehçeler bir yana bırakılırsa- dünyada yaşamış ve yaşayan dillerin sayısı 2796’dır.

Britannica Ansiklopedisi’nde bu sayı 2500-5000, Americana Ansiklopedisi’nde ise 3000-4000’dir. 1940’lı yıllarda yapılan bir araştırmada lehçeleriyle birlikte dünyada 2967 (3.000) dilin konuşulduğu tespit edilmişti. Bu sayıyı 5000’e, 6000’e, hatta biraz mübalağalı olarak 30000’e çıkaranlar da vardır. UNESCO’nun 1998 yılındaki tespiti ise 6000 civarında dilin mevcudiyetidir. 1940 ile 1998 yılları arasında geçen 58 yıllık zaman diliminde 3000 dil farkının olması, 1940’larda yapılan sayımın iyi yapılmadığı veya aynı kökenden gelen bazı dillerin farklı dilmiş gibi (Azerice-Türkiye Türkçesi gibi) kabul edilmediği izlenimi uyandırmaktadır.

UNESCO, her yıl 10 dilin öldüğünü bildirmektedir. Bu durumda yaşadığı sanılan 6.000 dilin bir kısmının 100 yıl içinde öleceği ve bu ölümlerin sonucunda geriye İngilizce, Almanca, Fransızca, İspanyolca, Çince, Malayca, Endonezce gibi 6-7 dilin kalacağı tahmin ediliyor. Meksika’da bir zamanlar 100 farklı dil konuşuluyordu. İtalya’daki Etrüskler (MÖ VII-MS III. yüzyıl), Latinlerin baskısıyla dillerini kullanmamış ve Etrüskçe bugün ölü diller sınıfına girmiştir. MÖ 2000 ile MS I. yüzyıla kadar Batı ve Orta Avrupa’da konuşulan Keltçe, toplumun Roma egemenliğine girip (MS I. yüzyıl) Latince konuşmak zorunda bırakılmasıyla ölmüştür. Mezopotamya’daki Sümerce, Elamca, Akkadca; Anadolu’daki Luvice, Urartuca, Firigce, Hititçe, Lidyaca, Likyaca ve Trakya’daki Trakça, peş peşe gelen savaşlar ve bunların sebep olduğu nüfus kaybıyla yok olmuştur.

Birleşmiş Milletler’in verilerine göre, şu anda dünyada 7000 ile 8000 arasında dil var. Konuşulan dillerin yarısının konuşan nüfusu 10 binden az. Bu dillerin yaklaşık olarak 4/1’inin konuşan sayısı bin kişiden az. Avustralya’da 108, Hindistan’da 198 ve ABD’de 190 kadar dil, tehlikede olan diller sınıfına alındı.

Amerikan George Washington Üniversitesindeki dilbilimciler 7 ay süren bir araştırma sonucunda 1961’de, dünyada kaç dil konuşulduğunu ve bu dilleri ne kadar insanın konuştuğunu tespit etmeyi başarmışlardı. Araştırmaların verdiği sonuca göre, dil, lehçe ve ağız olarak 1961’de dünyada 3 ile 6 bine kadar dil vardı. Fakat bunlar arasında, her birini en az bir milyon insanın kullandığı ana dillerin sayısı 130’dan yukarı değildir. Bu 130 dil içinde 12 dil başta gelmektedir.

Bunları kullananların sayısı da şu şekildedir: Çince 1 milyar 100 milyon; İngilizce 942; Hintçe 380; İspanyolca 570; Rusça 260; Almanca 210; Japonca 130; Arapça 585; Bengali 259; Portekizce 250; Fransızca 220; İtalyanca 85 milyon. En az kullanılan diller, modern dil niteliği taşımaktan çok, çeşitli ülkelerin çeşitli bölgelerinde rastlanılan yerel lehçe ve ağızlardır. Bunlar arasında da Peru’daki Keçau lehçesi, Filipinlerdeki İlonka lehçesi, Afganistan’daki Peştu lehçesi sayılabilir.