Cahiller cesur olurlar!
Televizyonda bir tartışma programı ya da dizi izlediğinizde “bu adamı bu bilgisizlikle, becerisizlikle kim buraya getirmiş, nasıl gelmiş?” diye kendi kendinize sorduğunuz oluyor mu? Ya da çalıştığınız yerde daha üst mevkide olan kişilerin beceriksizliğini, cahilliğini, kendini beğenmiş tavırlarını görüp de hayıflandığınız oluyor mu? Eminim ki oluyordur. Çünkü bunlar fazlasıyla mevcut. İşte bunun bilimdeki ismi Dunning-Kruger Etkisi.
Cornell Üniversitesi’ndeki iki psikolog David Dunning ve Justin Kruger’in analiz ettiği algıda yanlılık durumu olan Dunning-Kruger Etkisi halk arasında cahil cesareti olarak adlandırılır. Bir konuda bilgisiz veya beceriksiz olan insanlarda görülen hayali üstünlük hissidir. Bu kişilere beceriksiz ya da bilgisiz oldukları bir konuda bilgileri becerileri sorulduğunda olmadığı bariz görünse de bunu kabullenmezler ve çok yüksek seviyede olduklarını iddia ederler. Cehaletlerinin getirmiş olduğu cesaretle hiçbir zaman bilgisizliği kabullenmezler.
Peki bu etki nasıl keşfedilmiştir? Oldukça ilginç olan bu olaya gelin birlikte bakalım.
1995 yılında McArthur Wheeler (44) adında bir şahıs limon suyunun tuhaf olarak tanımladığı kimyası ile alakalı çok aşırı bilgiye sahip olduğunu iddia ederek yüzünü limon suyuna buladı ve üst üste iki bankayı soymaya kalktı. İddiası şöyle ki limon suyunun görünmez yazılar yazmakta kullanılabilmesini sağlayan gizemli kimyası onu da görünmez kılacak ve bankadaki kameralar kaydedemeyecekti. Evet bankaları soydu fakat kameralar elbette onu kaydetti ve aynı gün polis tarafından yakalandı. Bu olayın sebebi tabi ki Wheeler’in cahilliğiydi ve cahilliğinin neden olduğu cesaretiydi.
Dunning ve Kruger’e ilham kaynağı olan bu olay onların deney yapmasına neden olmuştur. Şöyle ki; Cornell Üniversitesi’ndeki öğrenciler arasında bir test yapılmış ve nasıl geçti? sorusuna öğrencilerin yanıt vermesi istenmiş. Soruları az bilen kişileri daha çok soru bildiklerini hatta iyi bir günde olduklarında soruların tamamına yakınını bileceklerini söylemişler, soruların büyük bir kısmını bilenler ise daha az doğru cevap verdiklerini söylemişler. Test sonuçları değerlendirildiğinde çok bildiklerini söyleyenler %10 oranında, doğru cevap verdikleri halde az soru bildiklerini söyleyenler ise testin %90’ını doğru cevaplamışlardır. Sonuçlar gösteriyor ki bilgili insanlar daha alçak gönüllülük gösterdikleri halde az soru bilmesine rağmen doğru sayısının fazla olduğunu inananlar ise cahil cesaretli olarak adlandırılmıştır.
“Beceriksiz ve Farkında Değil: Kişinin Kendisinin Cehaletiyle İlgili Bilgisizliğinin, Kendisini Abartılı Değerlendirilmesine Nasıl Neden Olduğu Üzerine..” Başlıklı tezleriyle David Dunning ve Justin Kruger’e 2000 yılında Ig Nobel Ödülü verilmiştir. Bu psikologların ulaştığı sonuçlara bakacak olursak;
Niteliksiz insanlar, niteliklerini abartma eğilimindedir.
Niteliksiz insanlar ne ölçüde niteliksiz olduklarını fark edemezler
Niteliksiz insanlar, gerçekten nitelikli insanların niteliklerini görüp anlamaktan da acizdirler.
Nitelikleri, eğitimle artırılırsa, aynı niteliksiz insanlar, niteliksizliklerinin farkına varmaya başlarlar.
Evet şimdi de gelelim etrafımızda sıkça rastlayabileceğimiz bu tür etkiye sahip olan insanları tanımanın ipuçlarını öğrenmeye;
- “Ben bilirim” havasındadırlar. Her şeyi en iyi kendilerinin bildiklerini söylerler.
- Bir alanda uzmanlaşmış olan kişiler sadece kendi alanları ile ilgili işlerle uğraşıp alanlarının dışındaki işleri uzmanına bırakır ama bu etkiye sahip kişiler her alanda bir fikirlerinin olduğunu iddia ederler.
- Üst mevkilerindeki kişilere oldukça saygılıdırlar ama altındakileri de bir o kadar ezme eğilimindedir.
- 180 derece dönüşleri meşhurdur. Bugün söylediklerini yarın inkâr ederler ve bunu ona söyleyeni de iftira atmakla suçlar.
- Bir kişinin bilgili olmasını, eğitimli olmasını kötü bir şey olarak gösterir ve hatta etrafındakileri de buna inandırır.
- Başarısız olduğu konuları görmezden gelirler, önemsizleştirirler.
- Kendi yaptıklarını övmekten çok hoşlanırlar.
Durum böyle.
Siz hangi tarafta olmayı tercih edersiniz? İşinde çok iyi olduğuna inanan yetersiz, kendini ve yaptıklarını öven, her işte ön planda olup cahilliğinin farkında olmayıp ve bu durumdan hiç rahatsız olmayan cahil cesaretli biri mi yoksa gerçekten bilgili, yetenekli olup alçakgönüllü davranan biri olmak mı? Tercih sizin!
Yazımıza filozof Bertrand Russel’in tam da yazımızı özetler nitelikteki bir sözüyle nokta koyalım,
“Dünyanın asıl sorunu, akıllılar hep kuşku içindeyken aptalların daima kendinden emin olmalarıdır.”
