DNS Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Çalışır?

DNS (İngilizce: Domain Name System, Türkçe: Alan Adı Sistemi), internet uzayını bölmeye, bölümleri adlandırmaya ve bölümler arası iletişimi organize etmeye yarayan bir sistemdir. İnternet ağını oluşturan her birim sadece kendine ait bir IP adresine sahiptir. Bu IP adresleri kullanıcıların kullanımı için www._site_ismi_.com gibi kolay hatırlanır adreslere karşılık düşürülür. DNS sunucuları, internet adreslerinin IP adresi karşılığını kayıtlı tutmaktadır.

DNS’in Tarihçesi

Bilgisayar ağları üzerindeki isimlendirme sorunu ilk olarak internetin atası sayılan ArpaNet zamanında ortaya çıkmıştır. 1970’lerde ArpaNet günümüz ağları ile karşılaştırılamayacak kadar küçük durumdaydı ve yalnızca birkaç yüz ile ifade edilebilen sisteme hizmet veriyordu. Bu tarihlerde isimlendirme için tek noktada tutulan bir dosyanın bulunması ve diğer tüm sistemlerin bu dosyayı belli aralıklarla kendi taraflarında güncellemesi, isimlendirme sorununu çözmüştü.

Adres-isim tanımlamalarını içeren HOSTS.TXT dosyası SRI tarafından SRI-NIC (Stanford Research Institute – Network Information Center) adında bir bilgisayar üzerinde tutulmaktaydı. Bu dosya, her adrese bir isim karşılık gelecek şekilde düzenlenmişti. ArpaNet üzerindeki yeni isim tanımlamaları ve değişiklikleri SRI’ya gönderilen e-postalar aracılığı ile yapılıyor ve HOSTS.TXT’in kopyası File Transfer Protocol ile alınıyordu. Arpanet üzerinde TCP/IP kullanımına paralel olarak ortaya çıkan bağlantı patlaması, isim çözümü için birçok sunucuda ve her bilgisayara özgün bir isim atanmasında problemler yaşanmaktaydı. Ayrıca yalnızca isim çözümlenmesi için oldukça yüksek miktarda bant genişliği harcanmaktaydı. Buna rağmen kullanılan isim veri tabanlarının uyumlu olması her zaman sağlanamamaktaydı. Bu durumun ortaya çıkmasından sonra ArpaNet daha ölçeklenebilir bir isim çözümleme yapısı için araştırmalara başladı. Paul Mockapetris bu işle görevlendirildi. Mockapetris 1984 yılında Domain Name System (DNS)’i tanımlayan RFC 882 ve RFC 883’ü yayınladı. Bunlar daha sonra hâlen geçerli olan RFC 1034 ve RFC 1035 tarafından güncellendiler.

DNS’nin Yapısı DNS sistemi, isim sunucuları ve çözümleyicilerinden oluşur. İsim sunucuları olarak düzenlenen bilgisayarlar, bilgisayar (host) isimlerine karşılık gelen IP adresi bilgilerini tutar. Çözümleyiciler ise DNS istemcilerdir. DNS istemcilerde, DNS sunucu ya da sunucuların adresleri bulunur. Bir DNS istemci bir bilgisayarın ismine karşılık IP adresini bulmak istediği zaman isim sunucuya başvurur. İsim sunucu, yani DNS sunucu da eğer kendi veri tabanında öyle bir isim varsa, bu isme karşılık gelen IP adresini istemciye gönderir. DNS veri tabanına kayıtların elle tek tek girilmesi gerekir. İnternet adresleri ilk önce ülkelere göre ayrılır. Adreslerin sonundaki tr, de, uk gibi ifadeler adresin bulunduğu ülkeyi gösterir. Örneğin tr Türkiye’yi, de Almanya’yı, uk İngiltere’yi gösterir. ABD adresleri için bir ülke takısı kullanılmaz çünkü DNS ve benzeri uygulamaları oluşturan ülke ABD’dir. Öte yandan, ABD’ye özel kuruluşlar için us uzantısı oluşturulmuştur. İnternet adresleri ülkelere ayrıldıktan sonra com, edu, gov gibi daha alt bölümlere ayrılır. Bu ifadeler DNS’te üst düzey (top-level) domainlere karşılık gelir. Üst düzey domainler aşağıdaki gibidir.

Resolving (Çözümleme) – Aranılan bir kaydı bulma işlemi: Çözümleme yapan yazılımlar iki çeşit işlem yapar; öz yineli çözümleme ve öz yineli olmayan çözümleme. Sorgularda gönderilen RD (recursion required – özyineli gerekli) bitlerine göre sorgunun türü belirlenir. Öz yineli olmayan sorgulara cevap veren sunucular cevap olarak ardışık isim sunucuları verir. Sonuç olarak yapılan bir sorgu öz yineli değil ise http://meb.gov.tr için doğrudan 212.174.189.120 IP’si ya da “makine bulunamadı” cevabı verilebilir. Fakat öz yineli bir sorguda cevabı bulmak için başka bir isim sunucusunun IP’sini verebilir.

Authoritive Nameserving (Yetkili İsim Sunumu): Bir alan hakkında bilgi bulunduran sunucudur. Mesela mtegm.meb.gov.tr alanının MX (Mail eXchanger), NS (Name Server), A (Address)(Bunlar – Resource Record – Özkaynak Kaydı olarak bilinir) kayıtlarının tutulduğu isim sunucusudur.

İsim Çözümleme Sırası DNS protokolünün kullanımının yaygınlaşması, hosts dosyasının kullanımını tamamıyla sona erdirdi denilemez. İsim çözümlemesi Windows Sistemlerde aşağıdaki sıra ile yapılır.

• Bilgisayar, erişilmek istenen ismin kendi ismi olup olmadığını kontrol eder.
• Hosts dosyası kontrol edilir. C:\\windows\system32\drivers\etc altında bulunur.
• DNS’e sorgu gönderilir. DNS Client servisinin çalışır durumda olması gerekir.
• NETBIOS ile sorgu yapılır.

Host dosyanıza herhangi bir IP yazıp karşısına bir isim girdiğinizde ve o isme erişmeye çalıştığınızda; bilgisayarınız, doğruluğuna bakmadan karşılık gelen IP’ye erişmeye çalışacaktır.

DNS Nasıl Çalışır?

İnternet üzerinde DNS’nin nasıl çalıştığına şekildeki gibi bir örnek verebiliriz. Bilgisayarımızda web yarayıcısına www.meb.gov.tr yazdığımız zaman neler olduğuna bir bakalım. Özetlersek isim çözümleme işlemi aşağıdaki şekilde gerçekleşir.

1- Bilgisayarınız erişmek istediğiniz adresin IP’sini network ayarlarında girilmiş olan DNS sunucunuza sorar.

2- DNS sunucunuz dünya üzerinde 13 tane bulunan Kök İsim Sunulara (Root Name Server ) erişmek istediğiniz adresi sorar. Root DNS sunucuların IP adresleri DNS rolü yüklü olan Windows serverlarda c:\windows\system32\dns\cache.dns dosyası içinde yazar.

3- Root DNS Server kendi database’i içinden .tr domaininin IP adresini bulur ve buraya yönlendirir.

4- DNS sunucunuz .tr domain adresinin kayıtlı olduğu IP adresine sorgu gönderir.

5- .tr DNS sunucusu da kendi kayıtlarından .gov.tr DNS sunucusunun IP’sini yanıt verir.

6- .gov.tr DNS sunucu meb.gov.tr DNS sunucunun IP adresini gönderir.

7- Son olarak meb.gov.tr domainin tutulduğu DNS sunucusuna www.meb.gov.tr hangi IP’de sorgusu gönderilir.

8- www.meb.gov.tr IP’si DNS sunucunuza gönderilir.

9- DNS sunucunuz IP’yi size bildirir.

Artık bilgisayarınız www.meb.gov.tr için gitmesi gerektiği IP’yi biliyor. İnternet tarayıcınızın adres satırına örnekteki IP’yi yazdığınızda www.meb.gov.tr’ye eriştiğini göreceksiniz. DNS isim çözümlemesi internet üzerinde bu hiyerarşik düzende gerçekleşir.

Kaynak: Megep