Herkese Merhaba. Bu yazımızda -kısa bir şekilde- “Bir İnsanın Ortalama IQ Seviyesi Nedir?” Sorusuna yanıt vermeye çalışacağız.
IQ (İntelligence Quotient) veya Zekâ Katsayısı (Zekâ Bölümü); zekâyı ölçme amaçlı birkaç farklı standartlaştırılmış testlerden çıkarılan değerdir. Günümüzde kullanılan zeka testlerinin ilk çalışmaları 19. yüzyılın sonlarında başlamıştır. 1905 yılında Alfred Binet ve Theodore Simon zeka ölçmek için bir sistem geliştirmişlerdir. Bu sisteme göre, belli yaş aralığındaki kişilerin ortalama zeka puanları belirlenerek ortalama değerler oluşturulmuştur ve kişinin başarısı bu değerler üzerinden hesaplanmaya başlanmıştır. IQ (Intelligence Quotient) yani Zekâ Katsayısı teriminin isim babası Alman bilim adamı L. Wilhelm Stern’dir. Stern, kişinin gerçek yaşının test sonucunda elde edilen zihinsel yaşına oranının hesaplanmasına dayanan bir sistem geliştirmiştir. Günümüzde bu hesaplama şekli zeka testlerinde kullanılmaya devam etmektedir. İlk kez Stern’in kullandığı “IQ” terimi ise güncelliğini korumaktadır. IQ ile amaç; zekâ düzeyinin belirli testlerin gerçekleştirilmesi suretiyle belirlenmesidir. Gerçek bir IQ Testi, özel ortamda, uzman eşliğinde ve güvenilirliği kanıtlanmış testlerle yapılır. Stanford-Binet, Wechsler, Leiter gibi testler, uzman eşliğinde yapılan testlerden bazılarıdır. Bu nedenle, internet ortamında “Online IQ Testi Yap” aramalarıyla ulaştığınız testler, gerçekçi sonuçlar vermeyebilir.
IQ = (zeka yaşı/gerçek yaş) x 100 olarak hesaplanmaya başlandı. Yani, zeka yaşı, gerçek yaşa bölünüyor ve 100 ile çarpılması ile ortaya çıkıyor. Formülden de görüldüğü gibi, gerçek yaş ve zeka yaşı aynı ise, IQ’su 100 olarak çıkacaktır. Bu temel kavram aynı olmasına rağmen, günümüzde IQ dereceleri standartlaşmış bir grubun ortalama sonuçlarının kullanıldığı, istatistiksel ve matematiksel hesaplamalar içeren karmaşık bir yöntem ile yapılmaktadır.
Standart bir değer skalası olan IQ düzeyleri aşağıdaki kategorize edilmiştir.
- 0-25 : Ağır Gerilik
- 26-50 : Orta Gerilik
- 51-75 : Hafif Gerilik
- 76-90 : Sınır Zekalı
- 91-110 : Normal Zekalı
- 111-119 : İleri Zekalı
- 120-130 : Üstün Zekalı
- 131-145 : Çok Üstün Zekalı
- 146 > Deha
Günümüzde en sık uygulanan IQ testi olan Stanford-Binet testinin geliştirilme amacı okul performansını ölçebilmektir. Ancak zamanla hayatın tüm alanlarında bireylerin başarısını ölçmenin bir aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Stanford-Binet testinin bir alternatifi olarak görülen Wechsler zeka testleri ise genel bir IQ skorundan ziyade bir çok alt test uygulanarak, her alanın ayrı bir değerlendirmeye tabi tutulması gerektiği üzerinde yoğunlaşır. Ancak araştırmalar göstermektedir ki Stanford- Binet testi ile Wechsler zeka testleri (ikincisi daha ayrıntılı bilgi sağlaması dışında) doğru orantılı sonuçlar vermektedir.
IQ Testlerinden en çok uygulananları ve bilinenleri şu şekildedir:
Cattell Zeka Testi: Sınırlı süre içinde cevaplandırılması beklenen bu testin içeriğinde kültürden bağımsız sorular yer almaktadır.
Porteus Labirent Testi: Bu test ile kişinin günlük yaşamdaki sosyal becerileri ile ilgili düzeyi ölçülür.
Leiter Zeka Testi: Konuşma ve işitme sorunu yaşayan çocukların zihinsel performanslarını ölçmeyi amaçlayan, sözel yetenek içermeyen bir performans testidir.
Alexander Pratik Zeka Testi: Tahta kutular ve renkli küpler kullanılarak gerçekleştirilen bu test genelde ilkokulu bitirmiş çocuklarda uygulanmaktadır. Amaç teknik becerileri ortaya çıkarmak olup, alınan sonuç daha sonraki sınıflar için bir öngörü teşkil etmektedir.
Stanford-Binet Zeka Testi (SB-V): Sözel yargılama, soyut/görsel yargılama, niceliksel yargılama ve kısa süreli bellek alanlarında ölçüm yapar.
Binet- Terman Testi: Kültürel içeriğe sahip bir sözlü testtir.
Wechsler Yetişkin Zeka Testi (WAIS-I): İki ana kategoriden oluşur. Sözel bölüm bireyin sözel muhakeme, sözcük dağarcığı, işitsel dikkat, uzun süreli bellek gibi sözel becerileri ölçen testlerden oluşurken, performans kategorisi ise görsel dikkat, görsel algı, üç boyutlu algılama gibi daha çok performansa dayalı testlerden oluşmaktadır.
WISC-R (Welcher Intelligence Scale for Children) Zeka Testi: 6-16 yaş grubu çocuklar ve gençler için hazırlanmış bir testtir. Ülkemiz de dahil olmak üzere dünyada en yaygın kullanılan IQ testi bu testtir ve 12 alt testin birleşimi niteliğindedir.
Bunların bazıları görsel zeka testi, bazıları görsel hafıza testi, bazıları sadece yetişkinlere uygulanan testler, bazıları ise sadece çocuklara yönelik çocuk zeka testleridir.
Önemli Not: Şurası akıldan çıkarılmamalıdır ki, bir IQ testi insani yeteneklerin müzik, sanat, coşkusal dengelilik, bedensel koordinasyon, ya da ruhsal (tinsel) düzey gibi-pek çok türünü ölçmez. Yüksek bir IQ puanı, bir kimsenin mutlu olacağının, esenlikle yaşayacağının, ya da tinsel (ruhsal) yücelmeye ereceğinin garantisi değildir. Aynı şekilde, düşük bir IQ puanı da, o kimsenin parasal, ruhsal, ya da ahlaki açılardan başarısız olacağı anlamına gelmez.
Yaşamın her kesitinde yüksek IQ puanlı kişilere rastlanabilir. Aynı şekilde doktorlar, mühendisler gibi geleneksel olarak paye verile gelmiş gruplar içinde IQ puanları sadece normal düzeyde bir zekâya sahip olduklarını gösteren kişilere de rastlanabilir. Hemen hemen bütün sıradan insani işler (görevler), bir insanın sadece 50 ya da daha yüksek bir IQ düzeyine sahip olmasını gerektirir. (Bütün insanların %75’inin IQ’su 50 ya da biraz daha üzerinde bir düzeydedir). Yalnız şu var ki, IQ puanı 50 olan bir bireyin öğrenimde başarı sağlayabilmesi ancak özel öğretim yöntemleri sayesinde ve daha çok zaman harcanmasıyla mümkündür.
Kaynak: Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Psikoloji Dersi Ödevi
