Çocukluğumuzdan bu yana duyduğumuz ve aslında bir noktada kabullendiğimiz bir bilgi var ki; o da beynin kendini yenilemediğidir. Hatta birçoğumuz bu bilgiye her zaman şaşırmış ve sorgulamışızdır. Vücudumuzdaki her organ kendini bir ölçüde yenilerken, neden beynin yenilemediğini düşünmüşüzdür. Beyin kendini yeniler mi en az 100 yıla dayanan ve üzerinde çalışmalar yapılan bir konudur. Bilim insanları uzun ve sağlıklı yaşamın mümkün olması için yaptıkları çalışmalarda sanırız en fazla beyin üzerinde durmuştur. Peki nasıl bir sonuca varmışlardır merak ediyor musunuz? Cevabınız evet ise yazımızdan bu konuda bilgi alabilirsiniz.
Beyin Kendini Yenilemez Teorisi
Uzun yıllar tartışılan ve savunulan konularda biri beyin hücrelerinin yenilenmediği yönündeydi. Yani beyin hücreleri doğuştan gelirdi ve bu hücreler öldüğü zaman yerine yenisi gelmezdi. Hatta bununla ilgili daha da fena bir tez vardı ki kafanızı bir yere vurduğunuzda veya darbe aldığınızda beyin hücreleriniz ölür ve aptal olacağınız düşünülürdü. Bu yüzden çocukluğumuzdan bu yana bizler kafamızı bir yere vurmaktan, ebeveynlerimiz de biz kafamızı bir yere vurduğumuz da eyvah çocuğum aptal olacak diye korkardı. Yani tabi ki kafaya darbe almak doğru ve sağlıklı bir durum değildi ancak sanıldığı gibi beyin hücrelerinin öldüğü ve bizleri mahvettiği bir durum değildi. En azından son yapılan araştırmalar durumun böyle olduğunu gösteriyor.
Beyin Aslında Kendini Yeniler
Uzun yıllar beynin asla kendini yenilemediğini savunan bilim insanları 2013 yılında yapılan bir araştırma sonucunda bunun doğru olmadığını söyledi. Bu araştırmanın sonucuna göre, beyin hücreleri de tıpkı diğer hücreler gibi kendini yenileme özelliğine sahipti. Yani aslında kafamızı vurduğumuzda ölen beyin hücrelerimizin yerine, yenileri gelebiliyordu. Tabi bu yine de kafamızı çeşitli darbelerden korumamız anlamına gelmiyor. Beyin hücreleri kendini yeniliyor ancak tek bir farkla o da vücudumuzdaki diğer hücrelere göre bunun gerçekleşme hızı daha yavaştır. Yapılan çalışmalar da günde ortalama 700 sinir hücresinin üretildiği ve yenilendiği sonucuna varılmıştır. Bu rakam kulağa fazla gelebilir ancak insan vücudundaki diğer organların kendilerini yenileme hızı dikkate alındığında aslında yüksek bir değer değildir.
Beyin Kendini Nasıl Yeniliyor?
Beynin kendini yenileme süreci yalnızca hipokampüs denilen bölgede gerçekleşiyor. Yani aslında yine genel bir yenileme gerçekleştiğini söyleyemeyiz. Hipokampüs bölgesi, beyinde hafızadan sorumlu olan bölgeye verilen genel isimdir. Yani aslında bu bölge anılarımızın, öğrendiklerimizin ve alışkanlıklarımızın kaydedildiği ve kontrol edildiği bölge diyebiliriz. Bu bölgede her gün bazı hücreler ölürken, bazı hücrelerde üretiliyor yani yenileniyor.
Yenilenen bölge dışında kalan bölgelerde kesinlikle hücre yenilenmesi veya yeni hücre üretimi gerçekleşmiyor. Burada gerçekleşen olayda geride kalan hücrelerin birbirleriyle bağlantıya geçmesidir. Yani beyin hücreleri, birebirleriyle yeni bağlantı yolları buluyor ve beyindeki sorunlu bölgeleri onarabiliyor. Örneğin beyinde oluşan bir hasardan kaynaklı olarak sağ tarafında felçlik oluşan bir kişi, sağ bacağı ve kolu ile yeterince pratik yaptığında felcin etkisinden büyük oranda kurtulabiliyor. Çünkü ölen hücrelerine yerine görev yapan sinir hücreleri, pratikler sayesinde ne yapmaları gerektiğini öğreniyor. Böylece beynimiz, hasarı kendi kendine onarabiliyor.
Beyin Gelişimini Destekleyecek Basit Alışkanlıklar
Beynin tüm bu denilenleri yapması için aynı zamanda sizin tarafınızdan desteklenmesi gerekir. Yani en azından yaşam tarzınızla onun mükemmel işleyişini baltalamamanız gerekir. Aşırı şeker tüketimi, genel olarak sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam tarzı ve konfor alanının dışına çıkmamak beynin sağlık gelişimini olumsuz etkiliyor. Bu alışkanlıklardan uzak durarak öncelikle beyninizin daha sağlıklı çalışmasını sağlayabilirsiniz. Bunun dışında hayatınıza katacağınız basit ancak etkili alışkanlıklar beyin gelişiminizi olumlu etkileyebilirsiniz. Beyin gelişimini destekleyecek aktiviteler veya alışkanlıklar;
- Dişinizi sık kullanmadığınız elinizle fırçalayın.
- Duş alırken gözlerinizi kapatın.
- Sabah aktivitelerini zaman zaman değiştirin. Yapılan araştırmalar, rutinlerin ve alışkanlıkların beyin sağlığını olumsuz etkilediğini göstermektedir. Beyni zaman zaman şaşırtmak onun keskinleşmesini sağlayacaktır.
- Nesneleri tamamen baş aşağı çevirin. Bunlar aile resimleri, takvimler veya masa saatleri olabilir.
- Zaman oturduğunuz yerleri değiştirin, eşyaların yerini değiştirin.
- Hayatınızda yeni kokulara yer açın ve zaman zaman parfümünüzü değiştirin.
- Arabayla seyahat ederken camı açın, rüzgârı hissedin, kokuları alın ve sesleri işitmeye çalışın.
- Arkadaşlarınızla veya tek başınıza “10 şey” oyunu oynayın. Bu oyun bir nesnenin kullanılabildiği 10 şeyi bulmak üzerine oynanan bir oyundur. Bu oyun sayesinde daha fazla düşünür ve beyninizi daha fazla zorlarsınız.
- Marketlerde reyonlar arasında dolaşın ve daha önce görmediğiniz rafları inceleyin. Buralarda daha önce satın almadığınız ürünleri elinize alarak içeriğini inceleyin, ürünü satın almasanız dahi yeni bir şey deneyin.
- Sanat beynin en önemli ilacıdır ve eğer fırsatınız varsa bir grupla sanatsal bir aktiviteye girişin. Birbirinize ödevler verin ve özellikle nesnelere farklı açılardan bakmaya çalışın. Bunu isterseniz tek başınıza da yapabilirsiniz.
- Daha fazla sosyal ilişki kurmaya çalışın.
- Kitabınızı farklı şekilde okumaya çalışın. Özellikle yüksek sesle kitap okumak hem beyne çok iyi gelir hem de kitabı anlama ve öğrenme yetinizi güçlendirir.
- Daha önce yemediğiniz yemekleri deneyin. Farklı kokular ve tatlar almaya çalışın.
- Beyin aktiviteleri üzerine hazırlanan kitapları edinin ve içinde yer alan egzersizleri deneyin.
- Bulmaca çözün veya satranç öğrenmeye çalışın.
Beyin kendini yeniler mi sorusunun cevabı kısmen evet diyebiliriz. Beynin sadece belirli bir bölümü kendini yeniler ve bunun içinde sizlerin yukarıdaki gibi bazı katkılarda bulunmanız gerekir.
