Herhangi bir platformdan (baraj, termik santral vs.) elde edilen elektrik enerjisinin üretimi ile Türkiye’de ki mevcut elektrik enerjisinin tüketimi arasındaki ilişkiyi anlamak adına bu yazımızda bazı bilgiler vermeye çalışacağız.
Türkiye elektrik enerjisi tüketimi 2016 yılında 278400 GWh olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye elektrik enerjisi üretimi 2017 yılında 167300 GWh olarak gerçekleşmiştir.
Türkiye elektrik enerjisi kurulu güç 2017 yılında 80546 MW olarak gerçekleşmiştir.
2017 yılı Temmuz ayı sonu itibariyle (kurulu güç) elektrik üretimimizin;
- %34 ‘ü Doğal Gazdan (27345 MW)
- %31’i Kömürden (Termik Santraller) (24969 MW)
- %24’ü Hidrolik Enerjiden (19330 MW)
- %6’sı Rüzgârdan (4832 MW)
- %2’si Jeotermal Enerjiden (1610 MW)
- %3’ü Diğer Kaynaklardan elde edilmiştir. (2416 MW)
Öncelikli olarak fikir vermesi açısından Türkiye’nin en büyük üç barajlarından biri olan Atatürk, Keban ve Karakaya barajlarının elektrik üretimleri hakkında bilgi verelim. Elektrik enerjisinin %24’ünü Hidrolik Enerjisinden elde ettiğimizi söylemiştik. Yani 19330 MW’lik elektrik enerjisini Hidrolik Enerjiden elde ediyoruz.
1- Atatürk Barajı: 2400 MW gücüyle yıllık 8900 GWh elektrik enerjisi üretim kapasitesine sahiptir.
2- Keban Barajı: 1330 MW gücüyle yıllık 6000 GWh elektrik enerjisi üretim kapasitesine sahiptir.
3- Karakaya Barajı: 1800 MW gücüyle yıllık 7354 GWh elektrik enerjisi üretim kapasitesine sahiptir.
Görüldüğü üzere 19330 MW’lik elektrik enerjisinin 5530 MW gücündeki elektrik enerjisini en büyük üç barajdan elde ediyoruz. Geriye kalan 13800 MW’yi geride kalan barajlardan elde ediyoruz. Türkiye’de DSİ tarafından yapımı gerçekleştirilen ve halihazırda işletmede olan 504 adet baraj olup, bunların işletmedeki 203 adeti, büyük çaplı baraj diğerleri ise gölet şeklindedir.
Şimdi bazı birimler hakkında kısaca bilgi verelim.
1 MW (Megawatt) = 1.000 KW (Kilowatt) = 1.000.000 W (Watt)’dır
1 GWh (Gigawatt Saat) = 1.000 MWh (Megawatt saat) = 1.000.000 Kilowatt saat (kWh)’dir.
Örneğin; 1 MW’gücündeki bir santralden 1 saat elektrik enerjisi elde edilirse/harcarsa bu 1 MWh olacaktır. Yukarıdaki barajdan örnek verecek olursak Atatürk Barajı 2400 MW gücüyle yıllık 8900 GWh elektrik enerjisi üretmiştir. Bu değer ortalama değerdir. 2400 MW ile tam kapasitede sürekli çalışmamıştır.
Buraya kadar her şey anlaşıldıysa şimdi biraz teknik terimlere geçelim. Burada biraz kafanız karışabilir. Çünkü MV ile GWh arasındaki ilişki biraz değişkendir. Bunu bir çeşit araba gibi düşünebilirsiniz. Sizin 120 beygirlik bir araç ile bir saate gidebileceğiniz yol gibi düşünebilirsiniz. Burada kapasite faktörü devreye giriyor. Elektrik santralinin net kapasite faktörü (KF), santralin belli bir periyotta ürettiği toplam enerjinin tam kapasitede üretebileceği enerjiye bölümüdür. Kapasite faktörü kullanılan yakıt türüne ve santralin tasarımına bağlı olarak aşırı derecede değişir. Kapasite faktörü, uygunluk faktörü veya verimlilik ile karıştırılmamalıdır.
1000 MW’lık kapasiteli bir ana yük güç santrali 1 ayda (30 günde) 648.000 megawatt-saat üretmiş olsun. Eğer santral tam kapasitede çalışmış olsaydı aynı zaman periyodunda, 1000 MW X 30 gün X 24 saat/gün = 720.000 megawatt-saat üretecekti. İşte kapasite faktörü gerçek üretilen enerjinin mümkün olan maksimum güce (nominal güç) bölümüdür. Bu örnekte kapasite faktörü, 0.9 (%90)’dur, Basit bir şekilde formülize edersek.
Bir santralin tam kapasitede çalışamamasının birkaç sebebi vardır. İlk sebep parçaların arızasından veya işlevini kaybetmesinden dolayı meydana gelen hizmet veya işlemdir. Bu, kapasitenin büyük oranda düşmesine neden olur. Ana yük santrallerinin birim enerji başına daha az maliyeti vardır. Çünkü maksimum verimlilik için tasarlanmışlardır ve daima yüksek çıkış (enerji) verirler. Katı madde yakan jeotermal santraller, nükleer santraller, kömür santralleri ve biyoenerji santralleri hemen hemen daima ana yük santralleri olarak çalışır.
Bir santralin kapasite faktörünün %100 olmamasının ikinci sebebi, elektriğin gerekli olmadığı durumlarda çıkışın azaltılabilmesidir. Böylece elektrik ihtiyacı olmadığı durumlarda üretime ara verilebilir.
Akkuyu Nükleer Güç Santrali
Şimdi gelelim Akkuyu Nükleer Güç Santralinden elde edilecek elektrik enerjisi miktarının karşılaştırılmasına. Akkuyu Nükleer Güç Santrali 1200 MWe’lık dört üniteden (reaktörden) oluşacak ve 4800 MWe’lık kurulu güce sahip olacaktır. Yada başka bir ifade ile 35.000 GWh elektrik enerjisi üretim kapasitesine sahiptir. Buda yaklaşık 4 adet Atatürk Barajının ürettiği elektrik enerjisine denk gelmektedir.
Akkuyu Nükleer Santrali‘nde birinci ünite 2023 yılında diğer ünitelerin de birer yıl arayla üretime başlaması planlanmaktadır. Buna göre 2026 yılında santral tam kapasite üretime geçecektir. Tam kapasite ile çalıştığında enerji ihtiyacımızın yaklaşık %7.7’lik kısmını karşılayacağı düşünülmektedir.
Akkuyu Nükleer Santrali‘nin çoğunluk hissesi olan %51’i her zaman Rusya Federasyonu’na ait olacaktır. Federasyon, diğer %49 hisseyi dilerse Türkiye’deki yatırımcılara satabilecektir. Santralin 60 yıl işletilmesi planlanmaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Akkuyu Nükleer Santrali’nin 1. ve 2. ünitelerinde üretilecek elektriğin %70’ine, 3. ve 4. ünitelerinde üretilecek elektriğin %30’una satın alma garantisi vermiştir. Bu satın alma garantisi her bir ünite için ayrı ayrı ticari faaliyete başlamasından itibaren 15 yıldır. Bu oranlar ve ortalama elektrik üretim kapasitesi dikkate alındığında Devlet’in TETAŞ aracılığıyla alım garantisi verdiği üretim miktarı 17.500 GWh (Gigawatt saat)’dir. Geriye kalan üretim miktarı Akkuyu NGS tarafından serbest piyasada satışa sunulacaktır. (Resmi Gazete, 6 Ekim 2010)
Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) aracılığıyla satın alma garantisi verilen miktardaki elektriğin her bir kilovatsaatini 12,35 dolar sent fiyatla alacaktır. Ayrıca TETAŞ ile Proje Şirketi arasında mutabaka edilen tarife kademelerinde, elektrik fiyatlarındaki artış, Akkuyu projesinin geri ödemesinin sağlanması amacıyla fiyat 15,33 dolar sent kWh tavan fiyatına kadar proje şirketi tarafından belirlenir. (Resmi Gazete, 6 Ekim 2010)
Akkuyu Nükleer Santrali’nin kurulum maliyetinin 20 milyar dolar olacağı açıklanmıştır. Bu maliyetin tamamı Rusya Fedarasyonu’na bağlı devlet kurumları tarafından karşılanacak olup maliyetin ödenmesi amacıyla ülkemiz 15 yıl boyunca üretilecek enerjinin yarısına 12,35 dolar-sent/kWh fiyatla alım garantisi vermiştir. Bu fiyat 15,33 dolar-sent/kWh’e kadar çıkabilir.
Akkuyu Nükleer Santrali, Akdeniz’e de kıyısı olan Türkiye’nin güney şehirlerinden Mersin’in Gülnar ilçesine bağlı Büyükeceli Mahallesi, Akkuyu Mevkii’nde yer almaktadır. Akkuyu Nükller Santrali’nin Türkiye haritası üzerindeki yeri ve bölgenin uydudan çekilmiş yakın fotoğrafı yukarıda görülmektedir.
Kaynak:
- http://www.enerji.gov.tr
- http://www.emo.org.tr
- http://www.enerjiatlasi.com
