Bilindiği gibi bitkilerde insanlarda ve hayvanlarda olduğu gibi bir sinir sistemi yoktur. Büyüme ve gelişmenin düzenlenmesi sadece hormonlar ile olur. Peki bitki hormonları diğer bir deyişle fitohormonlar denildiğinde nasıl bir tanım yapılır? En genel tanımı; bitki tarafından çok düşük yoğunlukta üretilen ve üretildikleri yerden bitkinin diğer kısımlarına taşınan kimyasal maddelerdir. Çok sayıda kimyasal madde hormon olarak kabul edilmektedir fakat bu doğru değildir. Çünkü bir maddenin hormon olarak nitelendirilebilmesi için bitkinin her yerinde değil belli yerlerinde sentezleniyor olması gerekir, oluştuğu yerden başka bir yere taşınabilir olması gerekir, taşındığı yerde etkisini gösteriyor olması gerekir ve çok düşük konsantrasyonlarda bile bu etkisini gösterebilmesi gerekir.
Bitkisel hormonlar bitkinin kök ve gövde uçlarında, meyvelerde ve genç yapraklarında, tohumlarda yer alan hücreler tarafından sentezlenir. Çok sayıda bitkisel hormonlar vardır bunlar kendi içinde bitki gelişimini teşvik edenler ve engelleyenler olmak üzere iki gruba ayrılır;
- Bitki gelişimini teşvik eden hormonlar; oksin, giberellin, sitokinin
- Bitki gelişimini engelleyen hormonlar; absisik asit, etilen
1) Oksinler:
- Bitkilerde ilk keşfedilen bitki hormonu olduğu bilinmektedir.
- Diğer hormonlar ile birlikte bitkinin büyümesini sağlayan büyüme hormonudur.
- Bazı dokularda hücre bölünmesini uyarır
- Kök oluşumunu ve büyümesini sağlar
- Gövde, yaprak, meyve gelişimini sağlar
- Fototropizmaya neden olur.
- Oksin çok salgılanırsa büyümeyi engeller, az salgılanırsa yapraklarda dökülmeye neden olur
2) Giberellinler:
- Meyve büyümesini sağlar
- Tohum çimlenmesini uyarır
- Bitkinin boyuna uzamasını sağlar
- Çiçeklenmeyi uyarır
3) Sitokininler:
- Sitokininler köklerde üretilirler
- Bitkide büyümeye neden olur
- Yaprakların geç dökülmesini sağlar
- Meyvelerin daha geç bozulmasını sağlar
- Kloroplast olgunlaşmasını sağlar
4) Absisik Asit:
- Hücre bölünmesinin azalmasına neden olur
- Tohumlarda uyku haline neden olur
- Yeşil yaprakların yerini koruyucu pulların almasını sağlar
5) Etilen:
- Gaz halinde bulunan tek hormondur
- Yaprak ve meyve dökümünü sağlar
- Bitkilerde boyuna uzamayı sınırlandırır
Son olarak şunu da söylemek gerekir ki bitkisel hormonların insanlara ve hayvanlara zararları vardır. Üreticiler tarafından ne kadar yüksek dozda bitki hormonu kullanılırsa o kadar büyüme ve verim alacağı inancı bulunmaktadır. Oysaki durum düşünüldüğü gibi değildir, fazla miktarda kullanılan hormonların insan sağlığına verdiği zararların yanında sebze, meyve kalitesini bozduğu, verimin artması yerine azalmasına neden olduğu gerçeği unutulmamalıdır!…
