Belirli bir büyüklüğe ve olgunluğa erişen hücreler bölünmeye başlar. Hücre bölünmesi, tek hücreli canlıların çoğalması, çok hücreli canlıların büyümesi, erkek ve dişi eşey hücrelerinin meydana gelmesi için gerekli biyolojik olaydır.
Bir hücrenin bölünebilmesi için belirli bir büyüklüğe ulaşması ve nükleik asitlere sahip olması gerekmektedir. Canlılar dünyasında; “Amitoz (Amitozis), Mitoz (Mitozis) ve Mayoz (Meiosis)” olmak üzere üç farklı tip bölünme vardır.
Tek hücreli canlılarda -çoğalma amacı taşıyan- bölünme olan amitoz bölünme görülürken, çok hücrelilerde ise mitoz ve mayoz görülür. Amitoz ve Mitoz bölünme, ana hücrenin bölünerek iki yeni hücre oluşturmasına denir. Mitoz yalnızca ökaryotik hücrelerde görülür ve çok hücreli canlılarda büyüme, gelişme ve yaraların onarılmasını sağlar. Mayoz bölünme ise eşeyli üreyen canlıların eşey ana (üreme) hücrelerinde görülür.
Amitoz Bölünme
Sitoplazma ve çekirdek içerisinde herhangi bir değişiklik olmadan hücrenin doğrudan doğruya bölünmesine amitoz bölünme denir. Bu bölünmeye bir çeşit hızlı mitoz’da diyebiliriz. Çekirdek bölünmesi evreleri olmaz, kalıtsal bilgi ve sitoplazma boğumlanarak hücre hızlıca ikiye bölünür. Bu bölünme şekli; bakteri, amip, öglena ve kanser hücrelerinde görülür. Amip ve kanser hücrelerinde çekirdek zarı erimeden bölünme gerçekleşir. Çekirdek boğumlanarak bölünür. Amaç kısa sürede bölünmenin gerçekleşmesidir. Bakteride mayoz ve mitoz hücre bölünmeleri olmaz, sadece amitoz bölünme gerçekleşir. Bu bakterilerin amitoz bölünmelerle çoğalması, en çok halka yapısında olan bakterilerde görüldüğü için bu bakteri türü inceleme için çok daha uygundur. İğ ipliklerinin bölünmede katkısı olmamasından dolayı biyolojide bu bölünme türüne gizli mitoz adı verilmektedir. Bu bölünmenin üçüncü adı ise kripto mitoz olarak bilinir. Amitoz bölünme sonrasında iki oğul hücre ortaya çıkar. Bu hücrelerin özellikleri ve hatta kromozom sayıları bile tamamen aynıdır. Bazen bölünmeler sonrasında bozuk hücreler ortaya çıkarak kromozom sayıları farklılık gösterebilir. Genellikle kanser hücrelerinde durum böyledir.
Bölünme başlamadan önce, interfazın sonuna doğru DNA replikasyonu olur ve DNA miktarı iki katına çıkar. Bölünme başlayacağı zaman DNA molekülleri çekirdeğin iki tarafında kümelenir ve çekirdek, mikrofilaman ve mikrotubuluslar sayesinde ortasından boğumlanmaya başlar. Mikrofilaman ve mikrotubuluslar çekirdeğin ekvatoryal bölgesinde toplanıp bir halka oluştururlar. Bu halka daralır ve sonuçta boğum yerinden koparak iki çekirdek şekillenmiş olur. İleri derecede diferensiye olmuş bir kısım hücreler (karaciger, böbrek ve adren epitelleri, kalp kası telleri) bu yolla iki çekirdekli hale gelirler. Böylece DNA moleküllerini arttırarak daha fazla metabolik aktivite gösterirler. Normal durumlarda amitoz, hücrelerin fizyolojik rejenerasyon yoluyla kendi kendilerine yetmeye çalışmaları olgusudur. Amitozda DNA molekülleri yeni şekillenen çekirdeklere eşit miktarda dağılmayabilir.
Amitoz Bölünmenin Özellikleri
- En basit hücre bölünmesi türüdür.
- Anormal koşullarda gerçekleştiğinden, her canlıda görülebilme ihtimali vardır.
- Prokaryot canlılarda amitoz görülür. Örneğin; bakteriler.
- Bazı ökaryot canlılarda amitoz görülür. Örneğin; Amip ve Mayalar.
- Bölünme sonucu aynı özellikte iki yeni hücre oluşur.
- Tek hücreli canlılar genellikle amitoz bölünme ile çoğalırlar.
- Amitoz bölünmede sitoplazmada herhangi bir değişiklik gözlenmez.
