Sentripom adı verilen “Kıkırdak Doku” hayvansal bir doku olup vücutta yarı taşıyıcı görevi bulunur. Kıkırdak dokusu esas olarak, kondrosit denen hücreler, yarı katı bir zemin maddesi (matriks) ve fibrillerden meydana gelmiştir. Esnek bir matrise sahip olan kıkırdak doku kemik dokudan daha esnek ve yumuşaktır. Kırkırdak dokusunda sinir, lenf ve damar bulunmaz. Kıkırdak olan hücreleri mantilizyon yolu ile madde alış verişi yaparlar. Kıkırdak dokulu kemikler vücudumuzda çeşitli yerlerde bulunurlar. Bunlar; göğüs kafesinde, kulakta, burunda, boğazda ve omurlararası diskler’dir.
Kıkırdak doku kondrosit ve öncülleri olan kondroblastları ihtiva eder. Kondroblastlar matrisin salgılanması ve bakımından sorumludurlar. Matris içindeki kontroblastlar olgunlaşarak kondrositlere dönüşürler. Kondrositler; lakuna olarak adlandırılan boşluklarda bulunurlar. Kondrositlerin hemen etrafındaki matrise teritoryal matris denir. Kıkırdak kolajen ve elastik lifler içerir.
Kıkırdak dokusunun şekilsiz temel maddeleri; Kondroidin 4-Sülfat, Kondroidin 6-Sülfat, Hiyaluron Asidi, Keratan Sülfat ve Kondronektin’dir.
Kıkırdak Doku Çeşitleri Nelerdir?
Matriks miktarına ve burada gömülü bulunan kollajen ve elastik fibrillerin bolluk derecelerine göre kıkırdak dokusu; üçü ana kıkırdak doku tipine sahiptir. Bunlar hiyalin, elastik ve fibröz olarak adlandırılır. Bunların her biri bulundukları yerin ihtiyaçlarını karşılamak ile görevlidir. Farklı özelliklere sahiptirler.
Hiyalin Kıkırdak; Organizmada en bol bulunan kıkırdak tipidir. Hiyalin sözcüğü Yunanca hyalos yani “cam” sözcüğünden türemiştir. Yarısaydam (ışığı hafif olarak geçiren) matrisi nedeniyle bu ismi almıştır. Hareketli eklemlerde bulunur. Ayrıca kemiklerin içinde kemikleşme merkezi olarak çalışacak şekilde bulunur. Ek olarak burun, gırtlak ve nefes borusu gibi büyük solunum yolları duvarlarında da bulunur. Hiyalin kıkırdağa mikroskop altında bakıldığında bazı hücrelerin birbirinden ayrılmadığı, ikili veya üçlü halde kaldığı görülür ki bunlara izogen gruplar denir. Matriksindeki kollojenin çoğunluğu tip II kollojen‘dir. Kondrositleri yuvarlak veya oval olup lakünler içinde tek veya birkaç tanesi birlikte yer alır. Çok az bükülebilir özellikte olan hiyalin kıkırdak, içerdiği kollajen fibriller nedeniyle basınca karşı çok dirençlidir. Embriyoda tüm iskelet hiyalin tiptedir. Erişkinlerde kaburgaların göğüs kemiğine tutunma yerinde, sinoviyal eklemlerdeki kemik yüzeylerinde, burunda, trakede ve büyük bronşlarda hiyalin tipte kıkırdak bulunur.
Elastik Kıkırdak; Hiyalin kıkırdaktan daha saydam olan kıkırdaktır ve sarımsı renkte, bükülebilme özelliğindedir. Elastik kıkırdak (sarı kıkırdak olarak da anılır) kulak kepçesinde ve çeşitli borularda (örneğin: gırtlak, östaki borusu) bulunur. Bu borulardaki kıkırdak boruların sürekli olarak açık kalmasını sağlar. Matrikste maskelenmiş Tip II kollagen fibrillerden başka maskelenmemiş çok fazla miktarda ağlar oluşturan elastik fibriller bulunur. Bu dokuyu sert ama elastik kılar. Bulunduğu bütün bu yerlerde perikondriyum ile kaplıdır. Elastik kıkırdak, hiyalin kıkırdak gibi kemikleşmez. Memelilerde dış kulakta, işitme kanalları duvarında, östaki borusunda, epiglottiste, küçük bronşiollerde ve burunun kanatlarında bulunur.
Fibröz Kıkırdak; Çıplak gözle grimsi-beyaz renkte görülür. Fibröz kıkırdak özel tip kıkırdaktır ve sert destek veya yüksek gerilme direnci gereken yerlerde, omurgalar arası disklerde, kalça ve penis kemiklerde arasında, tendon veya ligamentlerin kemiklere birleşme noktalarında bulunur. Fibröz kıkırdak, sıkı bağ dokusu ile hiyalin kıkırdağın karışımıdır. Daima kompakt bağ dokusu ile birliktedir. Fibröz kıkırdağın yoğun kıkırdak doku ile hiyalin kıkırdak doku arasında bir karakteri vardır. Fibröz kıkırdak, hiyalin kıkırdaktan daha büyük oranda kolajen ihtiva eder. Tip I kollojen fibriller bir hasır örtüsü şeklinde dokuda yerleşim gösterir. Bu özelliğinden dolayı bu kıkırdak, vücutta basınca en dayanıklı bölgelerde bulunur. Fibröz kıkırdak hiyalin ve elastik kıkırdaktaki gibi bir perikondriyum ile çevrili değildir. Fibröz kıkırdak, vücutta birkaç belirli bölgede bulunur. Omurlararası disklerde diz eklemi içindeki yataklarda (menisküsler), kalça kemiklerinin birleşim yerinde (Symphsis pubis), tendonların kemiklere bağlantı bölgelerinde bulunur.
Kıkırdak Doku Görevleri ve Özellikleri Nelerdir?
- Kulak, gırtlak, burun vb. organların şekil almasında görev alır.
- Yumuşak dokuları korur ve destekler.
- Eklemlerde kaygan yüzeyler oluşturarak kemik hareketlerini kolaylaştırır.
- Embriyonda kemiklerin ve iskelet sisteminin gelişmesini sağlar.
- Büyüme çağında -özellikle- uzun kemiklerin büyümesine yardımcı olur.
- Kıkırdak dokunun olgun hücrelerine kondrosit, genç hücrelerine kondroblast denir.
- Kondrositler arasında bulunan ara maddeye ise kondrin adı verilir.
- Kondrositlerin içinde durduğu boşluğa lakuna, kıkırdağı saran bağ dokuya perikondriyum denir.
- Kıkırdaklarda kan damarı, lenf damarı ve sinirler bulunmaz.
- Beslenmeleri, kıkırdak zarından çıkan damarlardan besin maddelerinin difüzyonu ile olur.
