Yüzük, çoğu zaman süs eşyası olarak kullanılan ya da nişan, evlilik gibi kurumların simgesi olarak parmağa takılan madenî halkadır. Varlıkları tarih öncesi çağlara dayanan yüzüğün ilk örnekleri Tunç Çağı‘nda görülür. Bunlar çok kaba biçimde yapılmış çemberlerdir. Ancak Girit ve Miken uygarlıklarında ince bir işçilikle süslenmiş yüzükler yapılmaya başlanmıştır. Böylece yüzük değerli bir süs eşyası olarak yavaş yavaş yer edinmeye başlamıştır.
Eski çağlarda yüzük genellikle altından, kimi zamanda o çağlarda çok değerli bir maden olarak kabul edilen demirden yapılırdı. Bu dönemlerde üzerlerinde mühürler bulunan yüzükler çok yaygındı. Bunlar papirüs ya da parşömen üzerine yazılmış belgeleri damgalamak için kullanılırdı. Ayrıca yüzüğün, takan kişiler için egemenlik ve gücü yansıtan simgesel bir önemi vardı.
Antik Yunanistan‘da ise yüzük bir süs eşyası olmaktan çok sınıf farklarını belirten bir araç hâline gelmiştir. Orta Çağ’a gelindiğindeyse yüzük işçiliği çok büyük değişmeler göstermiş, farklılığa ve kullanılan renklerin uyum içinde olmasına büyük önem verilmiştir. Yüzüklerin üzeri değerli taşlar ile işlenmiş, her taş değişik bir anlam ifâde etmiştir. Mühürlü yüzükler Ortaçağ’da da oldukça yaygınlık ve çeşitlilik kazanmıştır. Gösterişin ve zenginliğin ölçüsü olarak değerlendirilmiştir. Rönesans ile gelen yeni sanat akımları yüzük işçiliğini de etkilemiştir. Venedik, Floransa ve Roma gibi kentler yüzük işçiliğinin merkezi durumuna gelmişlerdir. Bu çağlarda da yüzükler Cellini gibi ustalar tarafından çok değerli taşlar işlenmiştir. XV yüzyılda her parmağa bir yüzük takması âdet hâline gelirken zamanla bir ya da iki parmağa takılır hâle gelmiştir. Barok çağda üstleri çiçek motifleri ile süslü yüzükler moda olmuş XVIII yüzyılda ise markiz adlı uzun yüzükler ortaya çıkmış, değerli ve mineler ile süslü ince bir işçilikle hazırlanmış yüzükler yayılmıştır. Fransız Devrimi‘nden sonra yüzük işçiliği gerilemiş ve daha az ayrıntı içeren yüzükler kabul görmeye başlamıştır.
Erken çağlarda evlilik yüzüğü sonsuzluğu ve kalıcılığı sembolize ediyordu. Hem eski Mısırlılar hem de Romalılar yüzüğü sol taraftaki parmağında takıyorlardı. Bunun nedeni vena amoris sözü (Latince: aşk damarı) olarak adlandırılan bir damarın doğrudan bu parmaktan kalbe yol açtığı fikriydi. Eski Roma’da sadece kadınlar evlilik veya nişan yüzüğü takıyordu. İkincisi, genellikle demirden yapılmıştır ve bağlanma işareti olarak kabul edilir, ancak her şeyden önce çeyiz için bir “makbuz” olarak kabul edilir. Bir yüzüğün sadece kadına verilmesi, kültüre ve topluma bağlı olarak geçen yüzyıla kadar sürdü.
Evlilik ve Nişan Yüzükleri Hangi Parmağa Takılır?
Yüzüğün sol elin 4. parmağına yani sol yüzük parmağına takılma geleneği bugüne kadar korunmuştur. Avrupa ülkelerinin çoğunda alyans (nişan yüzüğü) sol yüzük parmağına takılırken, yüzüğü sağ elin 4. parmağına yani sağ yüzük parmağına takmak Rusya, Almanya ve Avusturya gibi ülkelerde gelenekseldir.
Evlilik öncesi yani nikâh kıyılmadan, resmi işlem yapılmadan önce söz yüzüğü, nişan yüzüğü (alyans) veya tek taş yüzük nikâh gününe kadar sağ elin 4. parmağına yani sağ elin yüzük parmağına takılır. Çiftler arasında atılan bu adım evlilik ile taçlandırıldığında ise yüzük sağ elden sol elin 4. parmağına yani sol yüzük parmağına geçer. Ayrıca nikâh kıyıldıktan sonra alyans, yüzüğün üstüne gelecek şekilde sol eldeki yüzük parmağında olmalıdır. Erkeklerde nikâhtan sonra alyansı sol elin yüzük parmağına takmalıdır. Kadınlar, boşanma ya da başka bir sebeple dul kalma durumunda alyans veya tek taş yüzüklerini sağ ellerinde kullanabilirler.
Nikâh yüzükleri genellikle iç halka rayında yazıtlar veya semboller bulunur. Eski Roma yüzüğün, üzerinde “Pignus Amoris Habes” (Aşkımı Vaat Ettin) yazısı bulunur. Bugünün nikah yüzüklerinde eşin adı ve vaat tarihi sık sık okunur.
