Canlılar beslenme şekline göre üreticiler (ototroflar), tüketiciler (heterotroflar) ve hem üretici hem de tüketiciler (hem ototrof hem de heterotrof canlılar) olmak üzere 3 grupta incelenirler.
1- Üreticiler (Ototrof Canlılar)
Kendi besinlerini kendileri üretebilen canlılardır. Üreticiler, fotosentez yoluyla karbondioksit, su, madensel tuzlar ve güneş enerjisini kullanarak oksijen, besin ve kimyasal enerji üretirler. Üretilen kimyasal enerjinin bir kısmını kendi yaşamsal faaliyetleri için kullanırlar, kalan kısmını da protein, karbonhidrat, yağ, vitamin şeklinde bitkinin kök, gövde, yaprak, tohum, meyve gibi kısımlarda ürettikleri besinlerde (besinlerin kimyasal bağlarında) depo ederler. Bitkiler tarafından depo edilen besinler diğer canlıların besin ve enerji ihtiyacını karşılar. Yeşil bitkiler, mavi – yeşil algler (su yosunları), öglenalar, bazı bakteriler ototrof canlılardır. Üreticiler (Ototrof Canlılar) iki kısımda ayrılırlar.
Fotosentetik Ototroflar: klorofile sahip canlılar bu guruba girer. Işık enerjisini kullanarak inorganik maddelerden organik besin sentezlerler. Bu olaya fotosentez denir. Örnek: Yeşil bitkiler, bazı bakteriler, mavi-yeşil algler, tek hücreli algler
Kemosentetik Ototroflar: inorganik kimyasal bağ enerjisini kullanarak, inorganik besinlerden organik besin sentezlerler. Bu olaya kemosentez denir. Sadece bazı bakteri türleri tarafından gerçekleştirilir.
2- Tüketiciler (Heterotrof Canlılar)
Kendi besinlerini kendileri üretemeyip, dışarıdan hazır olarak aldıkları besinlerle beslenen canlılardır. Tüketiciler hem üreticilerle hem de diğer tüketicilerle beslenirler. Tüketiciler, aldıkları besin kaynağına göre otçullar, etçiller ve hem otçul hem de etçiller olarak üç grupta incelenirler.
Heterotrof canlılar, beslenme şekillerine göre, holozoik, simbiyoz ve saprofit olmak üzere üç gurupta incelenirler.
A- Holozoik Beslenme: Besinlerini büyük katı parçalar halinde tüketen hayvanlardır. Hücre dışı sindirim yaparlar. Holozoik beslenme; herbivor (otçullar), karnivor (etçiller) ve omnivor (hem etçil hem otçullar) olmak üzere üç gruba ayrılır.
-Otçullar (Otoburlar veya Herbivorlar): İhtiyaçları olan besin maddelerini ve enerjiyi üreticilerden yani yeşil bitkilerden karşılayan canlılardır. Koyun, keçi, inek, et, eşek, geyik, fil, zürafa, zebra, (maymun), sincap, tavşan gibi canlılar örnek gösterilebilir.
-Etçiller (Etoburlar veya Karnivorlar): İhtiyaçları olan besin maddelerini ve enerjiyi diğer hayvanları (otçul ve diğer etçilleri) yiyerek karşılayan canlılardır. Aslan, kaplan, köpek, kurt, tilki, sansar, kartal, şahin, baykuş, atmaca, kertenkele, timsah, köpek balığı, yılan gibi canlılar örnek gösterilebilir.
-Hem Etçil Hem de Otçullar (Hepçiller veya Omnivorlar): İhtiyaçları olan besin maddelerini ve enerjiyi hem üreticileri yani yeşil bitkileri hem de diğer tüketicileri yani hayvanları yiyerek karşılayan canlılardır. İnsan, ayı, maymun, kuşların büyük bir bölümü, kaplumbağa, bazı balıklar, fare, domuz yılan gibi canlılar örnek gösterilebilir.
B- Simbiyoz Beslenme (Birlikte Yaşam): Farklı türden iki veya daha fazla canlının, birlikte yaşamalarına simbiyoz yaşam denir. Simbiyoz, mutalizm, kommensalizm, protokooperasyon ve parazitler olmak üzere dört gruba ayrılırlar.
-Mutalizm: Zorunlu ortak yaşamdır. Bu birliktelikten her iki canlı yarar görür. Ayrıldıklarında her ikisi de zarar görür. Örneğin; termit karıncaları ile onun sindirim sisteminde yaşayan ve selülozu sindiren tek hücreli canlı (kamçılı) türü ile alg ve mantar (liken birliği) örnek verilebilir.
-Kommensalizm: Tek taraflı yarardır. Bu birliktelikten biri yarar görürken, diğeri ne yarar ne de zarar görür. Örnek: köpek balıkları ile onlara yapışarak yaşayan vantuzlu balıklar. Köpek balığı vantuzlu balıklarından hiçbir zarar görmez. Vantuzlu balıklar ise hem düşmanlarından korunur hem de köpek balığı beslenirken bıraktığı artık besin maddelerini yiyerek beslenir.
-Protokooperasyon: Buna gevşek mutualizm de denir. Bu birliktelikten her iki canlı da yarar görür.Ayrıldıklarında her iki canlı ciddi bir zarar görmez. Örneğin; timsahın dişleri arasındaki yemek artıklarını yiyerek beslenen bazı kuş türleri örnek verilebilir. Bu kuşlar timsahtan besin alarak faydalanırken, timsah da dişlerini temizletmiş olur.
-Parazitler: Bu birliktelikte beraber yaşayan iki bireyden biri yarar sağlarken diğeri zarar görür. Zarar veren canlıya parazit, zarar gören bireye konak denir. Hayvansal parazitlere örnek; bit, kene, uyuz, sivrisinek, sülük örnek verilebilir. Bitkisel parazitlere örnek olarak ökse otu verilebilir.
C- Saprofit Beslenme (Ayrıştırıcılar): Ölü canlıları ve canlı atıklarını çürüterek beslenirler. Organikatıkları inorganik maddelere dönüştürürler. Hücre dışı sindirim yaparlar. Örneğin, bazı bakterileri, cıvık mantarlar ve bazı mantarlar bu gruba girer. Saprofit bakterilerde beslenme; bakteri, hücre dışına ekzositoz ile sindirim enzimlerini salgılar.
3- Hem Üretici Hem de Tüketiciler (Hem Ototrof Hem de Heterotrof Canlılar)
İhtiyaçları olan besinin bir kısmını fotosentez yoluyla kendileri üreten bir kısmını da bazı canlıları yiyerek karşılayan canlılardır. Bu canlılar (protein sentezi için gerekli olan) azot ihtiyacını yakaladığı böcekleri yiyerek karşılarlar. Bataklıkta yaşayan böcekçil bitkiler (sinekkapan ve ibrik otu) bu gruba girerler.
