Milletvekili Nasıl Seçilir? Milletvekili Dağılımı Nasıl Yapılır?

Facebook

Twitter

WhatsApp

Pinterest

E-Mail

Yorumlar

Herkese Merhaba.

Bir çok kişinin özellikle merak ettiği “Milletvekili” seçimleri ile ilgili –detaylı– bilgi vermeye çalışacağım. Aklınıza takılan bir soru varsa yorum kısmında açıkça belirtirseniz ve bu konuda bilgi sahibi isem yanıt vermeye çalışacağım. Eksik yada hatalı gördüğünüz yerleri de uyarırsanız sevinirim.

Milletvekili Nasıl Seçilir?

Biliyorsunuz milletvekili seçimlerine çok az zaman kaldı. Bu seçimlerde hem “Cumhurbaşkanı” seçimi yapılacak hem de 27. Dönem “Milletvekili” seçimleri yapılacak. Bu iki seçimde aynı zamanda yapılacak. Ancak Cumhurbaşkanı seçimi ilk seçimde belirlenemezse ikici turda Cumhurbaşkanlığı seçimi yeniden yapılacak. Bu iki seçiminde hesaplanması birbirinden farklı olduğunu şimdiden belirtelim.

Türkiye Büyük Millet Meclisi “Milletvekili” ve “Cumhurbaşkanlığı” seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.

Şimdi konumuz milletvekilleri olduğu için milletvekili seçimleri ile başlayalım.

Milletvekili, Parlamenter veya Mebus, bir mecliste oy verenleri temsil eden kişidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, seçildikleri bölgeyi veya kendilerini seçenleri değil, bütün Milleti temsil ederler. Milletvekili bağımsız olabileceği gibi sıklıkla görüldüğü üzere bir siyasi partiye bağlı da olabilir. Anayasada yapılan yeni değişiklikle birlikte Onsekiz yaşını dolduran her Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı “Milletvekili” seçilebilir.

Peki kimler Milletveki olamaz?

En az ilkokul mezunu olmayanlar, kısıtlılar, askerlikle ilişiği olanlar, kamu hizmetinden yasaklılar, taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm giymiş olanlar; zimmet, ihtilas, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, Resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış olsalar bile milletvekili seçilemezler. Hakimler ve savcılar, yüksek yargı organları mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, Yükseköğretim Kurulu üyeleri, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.

Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi altında yapılır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen -600- altıyüz milletvekilinden oluşur. Bu sayı TÜİK tarafından verilen 2016 yılı nüfus bilgileri (31.12.2017 tarihi verileri) esas alınarak YSK tarafından belirlenmiştir.

Milletvekillerinin seçim çevrelerine dağılımı yapılırken; toplam milletvekili sayısından (600) önce her il’e bir milletvekili tahsis edilir. Yani Türkiye’de 81 il bulunuyor. Önce bu illere birer adet (toplam 81 tane) milletvekili dağıtılıyor. Geriye kaldı 519 Milletvekili.

Son genel nüfus sayımı ile (TUİK tarafından) belli olan Türkiye nüfusu, kalan milletvekili sayısına (519) bölünmek suretiyle bir sayı elde edilir. (Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ”Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları”na göre, Türkiye nüfusu; 2017’de 80.810.525 kişiye ulaştı.)

Yani basitçe hesaplarsak Türkiye’nin 2016 Nüfusu 80.810.525 / 519’a bölünür = 155.704,2870 sonucu çıkar. Buda 155.704 kişiye bir milletvekili düşeceği anlamına gelir. (Artık sayıya dikkat)

İl nüfusunun bu sayıya bölünmesi ile her ilin ayrıca çıkaracağı milletvekili sayısı tespit olunur. Örneğin Adana için 2016 Nüfus sayımı 2.216.475’tir. Burada Adana Nüfusu olan 2.216.475’i, 155.704’e böldüğümüzde sonuç 14,235 çıkar ve tüm illere (81) dağıtılan 1’er milletvekili de eklendiğinde 15 sayısı çıkar. Yani Adana ili 15 Milletvekili çıkarır. Aynı şekilde bunu tüm illere uyguluyoruz.

Bolu ili içinde örnek verelim. Bolu 2016 Nüfus sayımı 303.184’tür. Burada Bolu nüfusu olan 303.184‘ü, 155.704’e böldüğümüzde sonuç 1,947 çıkar. Bunu diğer illerin artık oylarıyla 2 ye tamamlıyoruz. Ayrıca her ile en başta 1’er milletvekili dağıtılmıştı. Böylece Bolu toplam 3 milletvekili çıkaracak.

Bu yöntemle hesaplanan milletvekillerinin sayısı 600’ü bulmadığı takdirde, nüfusu; milletvekili çıkarmaya yetmeyen illerin nüfusları ile artık nüfus bırakan illerin, artık nüfusları büyüklüklerine göre sıraya konulur ve ilk hesapta iller arasında bölüştürülmemiş bulunan milletvekilleri bu sıra esas alınarak dağıtıma tabi tutulur.

24 Haziran 2018 seçimlerinin ardından 1 milletvekili çıkaracak ve Türkiye genelinde bu sayıda vekil çıkaracak tek şehir 80.417 Nüfusu ile Bayburt olacak. (Not: Yeni yapılan hesaplama ile Bayburt’un çıkaracağı milletvekili sayısı 2’den 1’e düşmüş oldu.)

Yapılan tespit sonunda çıkaracağı milletvekili sayısı (18)’e kadar olan iller bir seçim çevresi sayılır. Çıkaracağı milletvekili sayısı (19)’dan (35)’e kadar olan iller iki, (36) ve daha fazla olan iller üç seçim çevresine bölünür. Bu seçim çevreleri numara sırasına göre adlandırılır. 2839 sayılı Kanunun 4. maddesinin yukarıda belirtilen hükümleri ile 2016 yılı nüfus bilgileri (31.12.2017 tarihi verileri) göz önünde bulundurulmak suretiyle, 600 milletvekilinin (81) il’e dağılımı yapılmıştır.

Yapılan belirlemeye istinaden;

• 98 milletvekili çıkaracağı tespit edilen İstanbul İlinin 3, (Bir Milletvekiline Düşen: 153.359)
• 36 milletvekili çıkaracağı tespit edilen Ankara İlinin 3, (Bir Milletvekiline Düşen: 151.250)
• 20 milletvekili çıkaracağı tespit edilen Bursa İlinin 2, (Bir Milletvekiline Düşen: 146.840)
• 28 milletvekili çıkaracağı tespit edilen İzmir İlinin ise 2, (Bir Milletvekiline Düşen: 152.845)

seçim çevresine bölünmesi kararına varılmıştır.

Hangi ilin kaç tane milletvekili çıkaracağı basit bir şekilde böyle hesaplanıyor. Not: Sayılarda hata varsa lütfen uyarınız.

Şimdi gelgelelim bir ilin “Milletvekili” nasıl çıkaracağına. Öncelikle bilmeniz gereken şey; Türkiye düzeyinde geçerli oyların %10’unu geçemeyen siyasi partiler ve ittifaklar milletvekili çıkaramayacak.

Milletvekili Dağılımı Nasıl Hesaplanır?

Milletvekili Genel Seçimleri geçerli oylar sayıldıktan sonra partilerin ve bağımsız adayların aldıkları oy oranları her seçim bölgesinde D’Hondt sistemi ile dağıtılarak milletvekili dağılımı hesaplanır.

D’Hondt sistemi, Belçikalı hukukçu ve matematikçi Victor D’Hondt tarafından 1878’de tasarlanmış nispi temsil sistemidir. Türkiye’de 1961’den bu yana –1965 Millet Meclisi genel seçimi ile 1966 Millet Meclisi ara seçimi dışında– bütün milletvekili genel ve ara seçimlerinde d’Hondt sistemi uygulanmıştır; günümüzde de yürürlükte olan sistem budur.

Örneğin; 6 Milletvekili Çıkaracak Olan X İli İçin Hesaplama Yapalım

Diyelim ki X İlin’de seçime giren; 5 siyasi parti var (A,B,C,D,E Partileri) ve toplam 450.000 geçerli oy kullanıldı. Burada D, E Partileri Türkiye genelinde %10 barajını aşmadığı için milletvekili çıkaramazlar. Bu nedenle hesaplamaya katılmazlar.

• A Partisi: 150.000 oy almış olsun.
• B Partisi: 125.000 oy oy almış olsun.
• C Partisi: 90.00 oy oy almış olsun.
• D Partisi: 50.000 oy oy almış olsun.
• E Partisi: 25.000 oy oy almış olsun.

Bir seçim çevresinde her partinin aldığı oy toplamı, sırasıyla 1’e, 2’ye, 3’e, 4’e … bölünür ve o seçim çevresinin çıkaracağı milletvekili sayısına ulaşıncaya kadar bu işleme devam edilir. Elde edilen paylar, parti farkı gözetmeksizin, büyükten küçüğe doğru sıralanır. Milletvekillikleri bu sıralamaya göre partilere tahsis edilir.

D’Hondt Sistemi ile hesaplama oldukça basittir.

İlk milletvekili çıkarma işleminde A Partisi en çok oyu aldığından ilk milletvekilini çıkarır. Ardından A Partisinin toplam aldığı oyları ikiye bölünerek tekrar seçilme işlemine katılır.

İkinci milletvekili belirlenmesinde B Partisi en çok oyu alır ve ilk milletvekilini çıkarır. Ardından bu kez B partisinin toplam aldığı oyları ikiye bölünür ve üçüncü milletvekili belirlenmesine katılır.

Üçüncü milletvekili belirlenmesinde en çok oy C Partisinin olduğu için ilk milletvekilini çıkarır ve toplam aldığı oyları ikiye bölünerek dördüncü milletvekili belirlenmesine katılır.

Dördüncü milletvekili belirlenmesinde en çok oy A Partisinin olduğu için ikinci milletvekilini çıkarır ve toplam aldığı oyları bu kez üçe bölünerek (ilkinde ikiye bölünmüştü) tekrar beşinci milletvekili belirlenmesine katılır.

Beşinci milletvekili belirlenmesinde en çok oy B Partisinin olduğu için ikinci milletvekilini çıkarır ve toplam aldığı oyları bu kez üçe bölünerek (ilkinde ikiye bölünmüştü) tekrar altıncı milletvekili belirlenmesine katılır.

Altıncı milletvekili belirlenmesinde en çok oy A Partisinin olduğu için üçüncü milletvekilini çıkarır. Toplam altı milletvekili böylece belirlenmiş olur.

Sonuç olarak; bu bölgeden A Partisi 3, B Partisi 2, C Partisi de 1 milletvekili çıkarır.

Peki İttifak Durumunda Milletvekili Dağılımı Nasıl Olacak?

İttifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamının “baraj olan” yüzde 10’u geçmesi halinde, bu siyasi partilerin her biri barajı geçmiş sayılacak. Yani yurt düzeyinde geçerli oyların yüzde 10’unu geçemeyen siyasi partiler ve ittifaklar milletvekili çıkaramayacak. 

İttifak yapan her bir partiye ortak oylardan gelen pay, ittifak yapan siyasi partilerin tek başına aldıkları oyun bu partilerin toplam oyuna bölünmesiyle elde edilen katsayının ittifakın ortak oyu ile çarpımı sonucu elde edilecek. İttifakın elde edeceği milletvekili sayısının hesaplanmasında, ittifak yapan siyasi partilerin toplam oyu esas alınacak. İttifakın elde ettiği toplam milletvekili sayısı, ittifak yapan siyasi partiler arasında her birinin aldığı geçerli oy sayısı esas alınarak, bu düzenlemedeki usule göre paylaştırılacak.

İttifaktaki partilerin, ittifakın ortak oylarından alacağı pay ise şöyle hesaplanıyor: Önce ittifaktaki partinin tek başına aldığı oy, ittifak partilerinin toplam oyuna bölünüyor. Daha sonra elde edilen katsayı ittifakın ortak oyu ile çarpılıyor. Çıkan miktar ise o partinin, ittifakın ortak oylarından alacağı payı gösteriyor. İlçe seçim kurulu, sonuçları bu payları ekleyerek il seçim kuruluna gönderiyor.

Örneğin; İttifakta yer alan A ve B Parti’ye aynı anda oy verilmesi durumunda, oy geçersiz sayılmayacak ve tek bir oy olarak sayılacak. Yani bir kişinin iki oy vermesi mümkün olmayacak. Varsayalım ki A Parti’ye 200 bin oy verildi, B Partiye ise 50 bin oy verildi. İki partiye aynı anda verilen oyların toplamı da 50 bin. Bu durumda; 50 bin ittifak oyu, partilerin oylarına oranla dağıtılacak. Bu formüle göre; 200 bin oy alan A Parti’ye, ortak oylardan 40 bin oy düşecek, 50 bin oy alan B Partiye  ise 10 bin oy düşecek. Bu durumda A Parti’nin oyu 240 bin olacak, B Partinin ise 60 bin oyu olacak.

Yurt dışı ve gümrüklerden alınan oyların ittifakı oluşturan siyasi partilere dağıtılmasından da bu formül işletilecek. YSK kararında, aynı ittifak içindeki 3 partinin, 5 milletvekili çıkaran bir bölgede paylaşımı nasıl yapacakları da açıklandı. Örneğin A Partisi 220 bin, B partisi 160 bin ve C partisi de 88 bin oy aldığında vekil hesabı partilerin oyunun 1’den 5’e bölünmesiyle belirleniyor. Oy sayısına göre A ve B partisi 2’şer, C partisi de 1 milletvekili çıkartacak.

Kaynaklar:

• https://www.nufusu.com/
• http://www.ysk.gov.tr/doc/karar/dosya/5068/2017-759.pdf